Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, hơn 15 năm thi hành, nhiều quy định của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác hiện hành bộc lộ những bất cập, không còn phù hợp với thực tiễn.

Ngày 6/2, tại Hà Nội, Bộ Y tế và Hội Khoa học Kinh tế y tế Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học về Đăng ký hiến và phòng, chống mua bán mô, bộ phận cơ thể người.

Tính đến 31/12/2022, cả nước có 63.552 trường hợp đăng ký hiến sau khi chết, chết não và đã thực hiện ghép được 8 loại bộ phận cơ thể người với 7.297 ca ghép tạng. Trong đó, số người được ghép thận nhiều nhất với hơn 6.000 người, tiếp đó là ghép gan, tim, phổi, thận, tụy, ruột.

“Những kết quả đăng ký hiến, ghép trong thời gian qua đã giúp cứu chữa, duy trì sự sống cho hàng nghìn bệnh nhân bị suy mô, tạng và đã góp phần nâng cao vị thế, vai trò của ngành Y tế Việt Nam trong triển khai những kỹ thuật tiên tiến, chuyên sâu, phức tạp hàng đầu của y học hiện đại,” Giáo sư-Tiến sỹ Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế đánh giá.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, qua hơn 15 năm thi hành, nhiều quy định của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác hiện hành đã bộc lộ những bất cập, không còn phù hợp với thực tiễn, trong đó có quy định về đăng ký hiến và vấn đề phòng, chống mua bán mô, bộ phận cơ thể người. Điều này đã ảnh hưởng đến hoạt động hiến, ghép mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta và việc thực hiện quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác của người dân.

Bên cạnh đó, hiện nay thực trạng nhu cầu ghép mô, bộ phận cơ thể người ở Việt Nam là rất lớn, ước tính có hàng chục nghìn người cần ghép thận, ghép gan; hàng nghìn người cần ghép tim và các mô, bộ phận cơ thể khác. Nhu cầu đang ngày một tăng, trong khi nguồn hiến lại khan hiếm.

[Cô gái hiến tạng sau khi qua đời, hồi sinh cuộc sống cho 6 người khác]

Trong khi đó, nguồn tạng hiến từ người cho sống lại đang chiếm chủ yếu với hơn 90% tổng số ca ghép tạng nên bên cạnh các hoạt động hợp pháp cũng đã nảy sinh các hành vi mua bán, môi giới mô, bộ phận cơ thể người, để lại hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. “Điều này đặt ra yêu cầu cần phải hoàn thiện thể chế pháp lý và các giải pháp tổ chức thực hiện để đồng bộ các biện pháp, góp phần ngăn chặn, phòng, ngừa hành vi mua bán mô, bộ phận cơ thể người ở nước ta trong thời gian tới," Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nêu rõ.

Để tạo thuận lợi cho người có nhu cầu hiến tạng, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để mở rộng hình thức đăng ký trực tuyến, bên cạnh hình thức trực tiếp. Cùng với đó, để hạn chế tình trạng mua bán tạng, cần tiếp tục tăng cường truyền thông để người dân hiểu được ý nghĩa của việc hiến tạng, và việc mua bán tạng là phạm pháp; cần có cơ chế quản lý chặt chẽ công khai, minh bạch để người hiến và người có nhu cầu hạn chế giao tiếp trực tiếp.

Chia sẻ về công tác phòng chống tội phạm, mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người, Thượng tá Đinh Văn Trình, Phó trưởng phòng 5, Cục cảnh sát hình sự thuộc Bộ Công an, cho biết đối tượng phạm tội ngày càng có nhiều thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt trốn tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng.

Các đối tượng hoạt động theo băng, ổ nhóm, mỗi đối tượng có nhiệm vụ khác nhau như tiếp cận, làm quen với bên mua và bên bán…, nhằm che giấu mục đích thương mại dưới các lý do nhân đạo, phi lợi nhuận ẩn dưới kinh phí hỗ trợ thuốc men, điều trị tự phục hồi sức khỏe.

Thủ đoạn hoạt động của các đối tượng là tiếp cận người có nhu cầu mua (ghép) bộ phận cơ thể tại các bệnh viện hoặc thông qua mạng xã hội tìm kiếm người mua, người bán (dưới hình thức cho, hiến tặng), ra giá và thu tiền của người bệnh với giá cao, hứa hẹn trả cho người bán giá thấp để trục lợi, hợp thức hóa bằng việc làm giả các giấy tờ, tài liệu để đưa người mua, người bán vào các bệnh viện phẫu thuật ghép tạng.

Các đối tượng chủ yếu nhắm đến những bộ phận cơ thể người như thận, gan, võng mạc… trong đó, thận là phổ biến nhất với thủ đoạn tập trung tại các bệnh viện trên địa bàn các thành phố lớn tiếp cận, làm quen với những người mắc bệnh thận, suy thận cần phải có thận để ghép…

"Nhiều đối tượng hoạt động phạm tội trước đây đã từng là nạn nhân của loại tội phạm này nên biết được nhu cầu và lợi nhuận cao nên đã câu kết, móc nối với các đối tượng khác hình thành đường dây hoạt động phạm tội," Thượng tá Đinh Văn Trình cho biết.

Trước tình trạng buôn bán tạng ở nước ta có xu hướng gia tăng và diễn biến ngày càng nghiêm trọng với nhiều hình thức tinh vi, bà Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế thuộc Bộ Y tế, đề xuất rà soát, bổ sung các hành vi nghiêm cấm liên quan đến mua bán mô, bộ phận cơ thể người trong bộ Luật Hình sự; tăng cường công tác quản lý Nhà nước và phối hợp liên ngành trong phòng, chống mua bán bộ phận cơ thể người. Đồng thời chỉnh sửa các tiêu chuẩn về chết não cho phù hợp quy trình, đảm bảo tính khả thi…

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đề xuất và cần sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác trong đó bổ sung hình thức đăng ký và cấp thẻ đăng ký hiến tặng mô tạng, tích hợp trên Bằng lái xe hoặc căn cước công dân.

Đồng thời đề xuất không giới hạn độ tuổi với người hiến chết não; riêng với nguồn hiến tạng từ người cho sống cần tăng độ tuổi người hiến sống không cùng huyết thống lên 30 tuổi thay vì 18 tuổi như quy định hiện nay…./.