Trong lời tựa viết cho sách, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt nam, họa sỹ Lương Xuân Đoàn viết: "Ông hồn hậu sống và vẽ, là người đồng hành thủy chung với số phận của dân tộc, của đất nước và bất cứ ai."

Họa sỹ Trần Văn Cẩn, tác giả của bức “Em Thúy” nổi tiếng vừa được vinh danh qua cuốn sách dày 213 trang có tên “Trần Văn Cẩn - Tác phẩm chọn lọc trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.”

Cuốn sách ra mắt sáng ngày 8/8 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, là bộ sưu tập lớn, dày dặn và có tính hệ thống về tranh Trần Văn Cẩn. Đi kèm tranh có các chia sẻ của chính ông, những người bạn cùng thời, những bài viết, đánh giá của báo chí, giới phê bình, giới mộ điệu đương thời. Sách do đội ngũ nghiên cứu của Bảo tàng Mỹ thuật thực hiện.

Trần Văn Cẩn sinh năm 1910, mất 1994, sống qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, gần như trọn vẹn với đất nước suốt thế kỷ 20. Ông sống giản dị và dấn thân. Phong cách, đối tượng, đề tài trong tranh Trần Văn Cẩn thay đôi theo dòng biến động của đất nước.

“Ban đầu Trần Văn Cẩn vẽ theo phong cách hiện thực lãng mạn hậu ấn tượng, sau này là hiện thực Xã hội chủ nghĩa,” Thạc sỹ Lê Quốc Huy, trưởng phòng Nghiên cứu sưu tầm của Bảo tàng thành viên ban biên soạn cho hay.

Những đối tượng trong tranh của Trần Văn Cẩn chuyển từ nhân vật thành thị như “Em Thúy” hay “Thiếu nữ đọc sách” sang nông dân, công nhân, tầng lớp lao động nói chung như “Tát nước đồng chiêm” "Xuống đồng" hay “Thằng cu đất mỏ”... Tranh ông đều là những tác phẩm nổi bật trong thời kỳ của mình.

Hết kháng chiến chống Pháp, ông trở về Thủ đô làm hiệu trưởng Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (tiền thân là Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương), kế nhiệm Tô Ngọc Vân, người đã hy sinh trước đó vài tháng vì bị địch phát hiện đi làm nhiệm vụ gần chiến trường Điện Biên Phủ.

Sau thống nhất đất nước năm 1975, Trần Văn Cẩn tiếp tục đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ, hoạt động nhằm kết nối hội họa hai miền, phát triển hội họa chung của đất nước, mà không có nhiều thời gian sáng tác. Phần lớn tranh ông vẽ khi này chỉ mang tính “tốc ký,” phác họa hiện thực xung quanh mà chưa được hoàn thiện, song vẫn có nhiều người săn đón để sưu tầm.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, họa sỹ Lương Xuân Đoàn, cho rằng từ sớm, danh họa đã phát lộ bản lĩnh và phẩm chất người đứng đầu. Trong lời tựa viết cho sách, họa sỹ Lương Xuân Đoàn viết: "Ông hồn hậu sống và vẽ, là người đồng hành thủy chung với số phận của dân tộc, của đất nước và bất cứ ai."

Sức vẽ của Trần Văn Cẩn dồi dào. Năm ông 70 tuổi (1980), Hội Mỹ thuật tổ chức triển lãm cho ông tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Bảo tàng khi đó ngỏ ý muốn mua lại 200 bức tranh của ông để lưu trữ, sưu tầm nhưng ông tỏ ý ngạc nhiên, khiêm tốn, nên bảo tàng giảm đề nghị xuống còn một nửa.

Tuy thế, danh họa Trần Văn Cẩn vẫn là tác giả có nhiều tranh nhất tại bảo tàng, theo giám đốc, Tiến sỹ Nguyễn Anh Minh. “Tranh của ông như khối tài sản giúp nâng tầm giá trị của bảo tàng,” ông Minh cho biết.

Tại buổi ra mắt sách, nhạc sỹ Paul Zetter (nguyên cán bộ Hội đồng Anh tại Việt Nam) cũng đã trao tặng sáng tác "Em Thúy's Minuet" dựa trên cảm hứng từ bức tranh cùng tên của Trần Văn Cẩn cho bảo tàng. Sáng tác mang phong cách jazz, là bản độc tấu piano và là sự vinh danh của người nghệ sỹ quốc tế dành cho một danh họa Việt Nam./.