Dịch HIV/AIDS tại tỉnh Đồng Tháp vẫn còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ lây nhiễm cao trong cộng đồng, đặc biệt là những người trẻ tuổi ở nhóm đồng tính nam.

Dịch HIV/AIDS ở Đồng Tháp đang trẻ hóa với nguy cơ tiềm ẩn cao nhất từ những người nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Từ 2021 đến 2024, trung bình, mỗi năm có hơn 80 người nhiễm HIV mới là MSM. Trong công tác phòng, chống HIV/AIDS, Đồng Tháp đang tập trung mở rộng sự tham gia của y tế tư nhân vào hoạt động này bởi mang lại hiệu quả cao.

Bác sĩ Võ Công Đoàn - Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Đồng Tháp đã nhấn mạnh như vậy trong buổi làm việc với Đoàn công tác của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) tại tỉnh Đồng Tháp về công tác phòng, chống HIV/AIDS trong 2 ngày 28-29/5.

Hơn 85% ca nhiễm HIV tại Đồng Tháp từ 15-29 tuổi

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Tháp, số người có HIV lũy tích trên địa bàn tỉnh là 7.813 trường hợp, 2.263 trường hợp đã tử vong do AIDS, hơn 85 % số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của bản thân. Hiện địa phương đang điều trị bằng thuốc điều trị kháng virus HIV (ARV) cho 3.134 người có HIV, trong đó có 3.012 người trong tỉnh (96%) và 122 người điều trị ngoài tỉnh (4%).

Bác sĩ Nguyễn Ngọc Quý - Phó trưởng Khoa Phòng, chống HIV/AIDS (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Tháp) cho biết số ca mắc mới HIV trên địa bàn những năm gần đây có xu hướng giảm, tuy nhiên, diễn biến dịch HIV/AIDS vẫn còn nhiều tiềm ẩn, nguy cơ lây nhiễm cao trong cộng đồng, đặc biệt là những người trẻ tuổi ở nhóm đồng tính nam. Đáng lưu ý khi tỷ lệ lây truyền HIV qua đường quan hệ tình dục không an toàn tiếp tục gia tăng, chiếm 98%, nhất là sự gia tăng tỉ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới.

“Tình hình dịch HIV/AIDS tại Đồng Tháp có tương đồng giữa các tỉnh với Đồng bằng sông Cửu Long, đó là số ca nhiễm mới trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM) tăng mạnh. Điều rất đáng quan ngại tại tỉnh Đồng Tháp thời gian gần đây, đó là các ca mắc mới HIV ngày càng trẻ hóa, chủ yếu trong độ tuổi từ 15 đến 24 tuổi, tăng nhanh so với 10 năm trước đó. Trên 85% ca nhiễm HIV nằm trong nhóm tuổi từ 15-29. Đây thực sự là hồi chuông cảnh báo về việc cần phải thay đổi chiến lược can thiệp truyền thông và thay đổi hành vi cho nhóm đối tượng trẻ”, bác sĩ Nguyễn Ngọc Quý nhấn mạnh.

Phó Giám đốc CDC Đồng Tháp cho hay trong 10 năm gần đây các ca mắc mới HIV được phát hiện đưa vào điều trị sớm với điều trị hiệu quả cao. Có được kết quả này là do công tác tăng cường giám sát, truy tìm ca nhiễm mất dấu trong cộng đồng và mở rộng tư vấn, xét nghiệm HIV tại các cơ sở y tế tư nhân, trạm y tế, xét nghiệm lưu động và xét nghiệm không chuyên… được mở rộng tới các xã phường.

Trước đây, ca mắc mới HIV ở Đồng Tháp chủ yếu ở nhóm tiêm chích ma túy và mại dâm, thì 3 năm nay, nhóm này chiếm tỷ lệ thấp, trong khi nhiễm HIV qua đường lây truyền tình dục ở nhóm MSM lại tăng cao. Từ 2021 đến 2024, trung bình, mỗi năm có hơn 80 người nhiễm HIV mới là MSM.

Năm 2013 tử vong do AIDS là 203 người, nhưng 10 năm sau, đến nay (2023) con số này giảm mạnh chỉ còn 69 người. Trên thực tế số trường hợp chuyển AIDS, tử vong giảm rõ rệt nói lên hiệu quả của thuốc điều trị kháng virus (ARV) đóng góp rất lớn. Các trường hợp khi được phát hiện nhiễm HIV nhanh chóng đưa vào điều trị trong ngày. Đây là thành quả điều trị ARV ở Đồng Tháp.

80% khách hàng duy trì điều trị ở y tế tư nhân

Bác sĩ Võ Công Đoàn - Phó Giám đốc CDC Đồng Tháp phân tích, tại Đồng Tháp, số ca nhiễm HIV tập trung chủ yếu ở thành thị và vùng biên giới, như Cao Lãnh, thành phố Cao Lãnh, huyện Lai Vung, huyện biên giới Hồng Ngự... Những năm qua, tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con giảm đáng kể. Hàng năm, có trên 95% thai phụ được xét nghiệm tầm soát HIV. Vì vậy, từ năm 2020-2023, không có trường hợp con lây HIV từ mẹ. Tỷ lệ ca nhiễm mới từ nghiện chích ma túy cũng giảm rõ rệt. Tuy nhiên, tỷ lệ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục không an toàn chiếm 99%.

Ngành y tế tỉnh Đồng Tháp xác định việc tăng cường giám sát nhóm MSM, phát hiện sớm đưa vào điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV (Prep), cắt đứt nguồn lây là mục tiêu quan trọng để giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng. Do đó, trong thời gian tới Đồng Tháp đẩy mạnh các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS để giảm số người mới nhiễm HIV và tử vong liên quan AIDS, chấm dứt dịch AIDS tại Việt Nam vào năm 2030, giảm tối đa tác động của dịch HIV/AIDS đến sự phát triển kinh tế-xã hội.

Những năm gần đây, Đồng Tháp nhân rộng mô hình sự tham gia của y tế tư nhân trong phòng, chống HIV/AIDS. Việc xét nghiệm sàng lọc HIV hiện có ở tất cả các cơ sở y tế nhà nước và bệnh viện tư nhân trong tỉnh, kể cả các trạm y tế xã, phường. Trong đó, tuyến xã, phường tập trung xét nghiệm tầm soát cho phụ nữ mang thai.

Chia sẻ về những điểm sáng của Đồng Tháp những năm gần đây, ông Đoàn cho hay, Đồng Tháp đang hiện đang có 12 phòng khám sàng lọc, trong đó có 2 phòng khám công lập và 10 cơ sở tư nhân; có 7 cơ sở y tế xét nghiệm khẳng định HIV gồm: Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Đồng Tháp, Bệnh viện đa khoa Sa Đéc, Bệnh viện khu vực Hồng Ngự, Bệnh viện khu vực Tháp Mười, Trung tâm y tế Thanh Bình, Trung tâm Y tế Tam Nông, Trung tâm Y tế Lấp Vò. Toàn tỉnh có 1 nhóm CBO (đồng đẳng viên) là nhóm S66_Lotus; 3 nhóm giáo dục viên đồng đẳng.

“Hiện nay, tại tỉnh Đồng Tháp, hầu hết những người MSM có nguy cơ đang điều trị PrEP tại các cơ sở y tế tư nhân. 80% khách hàng duy trì điều trị ở y tế tư nhân, cao hơn ở y tế công vì người dân có thể đi khám ngoài giờ, cuối tuần và họ không phải dè chừng sợ gặp người quen tại cơ sở y tế công. Tỷ lệ đóng góp vào điều trị Prep của y tế tư nhân là 66%. Đồng Tháp chọn mô hình y tế tư nhân vì khách hàng đề xuất và một số cơ sở y tế có tâm huyết tham gia chương trình", ông Đoàn phân tích.

Khách hàng muốn đến tư nhân vì những nơi này làm việc ngoài giờ, cả ngày lễ, cuối tuần, nên phù hợp với những người làm việc nhà nước hay công ty có thể đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt, khách hàng chọn y tế tư nhân chính là yếu tố bảo mật và bệnh nhân có thể chia sẻ vấn đề liên quan đến tình trạng bệnh tật. Hơn nữa, dịch vụ của phòng khám tư nhân tốt hơn của y tế công. Khi khách hàng có lịch tái khám, nhân viên y tế tư nhân sẽ gọi điện nhắc nhở chu đáo.

Phó Giám đốc CDC Đồng Tháp cho biết thời gian tới, CDC tỉnh cũng mong muốn sớm tập huấn cho 1.007 phòng khám tư nhân và 2.135 nhà thuốc trên toàn tỉnh để những người này tham gia vào cộng đồng khống chế dịch HIV/AIDS. CDC tỉnh đang đề xuất cho một cơ sở y tế tư nhân được xét nghiệm khẳng định HIV để triển khai điều trị trong ngày. Bên cạnh đó, đề xuất sớm xây dựng được Phòng khám và điều trị Prep tại khu công nghiệp để tạo thuận lợi cho công nhân được cấp phát thuốc tại chỗ.

Nhận thấy vai trò của tư nhân vô cùng quan trọng, CDC Đồng Tháp đã tập huấn để các cơ sở này làm xét nghiệm trong cộng đồng và tổ chức các phòng khám PrEP. Khi phát hiện trường hợp nếu dương tính với HIV, các cơ sở y tế tư nhân sẽ hướng dẫn người mắc HIV đến 1 trong 7 cơ sở nhà nước để xét nghiệm khẳng định. Tới đây, Đồng Tháp dự định có 1 cơ sở tư nhân làm xét nghiệm khẳng định, sau đó điều trị trong ngày để tải lượng virus giảm, không lây./.