Các chính sách thuế mới và quy định về giao dịch điện tử tạo ra sự đồng bộ, chuẩn hóa cơ sở pháp lý nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đồng thời tăng cường hiệu quả quản lý.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước còn nhiều biến động, việc hoàn thiện chính sách tài khóa nhằm cải thiện môi trường kinh doanh được xem là nhiệm vụ then chốt.

Ngày 4/12, Cục Hải quan đã tổ chức họp báo chuyên đề, công bố những điểm mới trong Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Thông tư 51/2025/TT-BTC về giao dịch điện tử, những quy định này có hiệu lực từ năm 2025-2026, tác động trực tiếp đến hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu của doanh nghiệp.

Những chính sách mới cho thấy sự cân bằng giữa việc tạo điều kiện thuận lợi, tháo gỡ vướng mắc kéo dài cho doanh nghiệp (doanh nghiệp) và đảm bảo công tác quản lý chặt chẽ của Cơ quan Hải quan, đặc biệt là việc thu hẹp các đối tượng miễn, giảm thuế. Đồng thời, việc đẩy mạnh giao dịch điện tử được kỳ vọng sẽ trở thành đòn bẩy lớn trong công cuộc hiện đại hóa quản lý thuế xuất nhập khẩu.

Thu hẹp diện miễn, mở rộng tiện ích

Bà Nguyễn Thị Khánh Huyền, Tổ trưởng Tổ Quản lý thuế, Ban Nghiệp vụ thuế Hải quan, thông tin về các quy định mới về Thuế giá trị gia tăng (theo Luật 48/2024/QH13) và Thuế tiêu thụ đặc biệt (theo Luật 66/2025/QH15) có hiệu lực thi hành từ giữa năm 2025 và đầu năm 2026, mang đến những thay đổi đáng kể cả về diện chịu thuế và cơ chế quản lý.

Cụ thể, Luật Thuế giá trị gia tăng số 48 đã bổ sung rõ ràng các nhóm hàng hóa thuộc đối tượng không chịu thuế, giải quyết các vướng mắc trước đây chỉ được hướng dẫn thông qua công văn của Bộ Tài chính.

Đáng chú ý, Luật đã bổ sung quy định hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài của công ty cho thuê tài chính được vận chuyển thẳng vào khu phi thuế quan, theo đó các doanh nghiệp (trong khu phi thuế quan) thuê tài chính thuộc đối tượng không chịu thuế (khoản 20 Điều 5). Bên cạnh đó, Luật cũng quy định sản phẩm xuất khẩu là tài nguyên, khoáng sản khai thác chưa hoặc đã chế biến thành sản phẩm khác theo Danh mục Chính phủ quy định sẽ không chịu thuế giá trị gia tăng. Quy định này nhằm phù hợp với định hướng của Nhà nước về việc không khuyến khích, hạn chế xuất khẩu tài nguyên, khoáng sản thô.

Tuy nhiên, để đảm bảo công tác quản lý và tăng nguồn thu ngân sách, một số thay đổi đáng chú ý đã được đưa ra. Thứ nhất, một số mặt hàng đã được chuyển từ đối tượng không chịu thuế sang đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng 5%, bao gồm phân bón, tàu khai thác thủy sản tại vùng biển, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Thứ hai, nhiều mặt hàng khác đã chuyển từ mức thuế suất 5% lên 10% nhằm thu hẹp đối tượng được hưởng thuế suất thấp. Các mặt hàng này bao gồm: đường, phụ phẩm trong sản xuất đường, các loại thiết bị, dụng cụ chuyên dùng cho giảng dạy, nghiên cứu, thí nghiệm khoa học, nhựa thông sơ chế và lâm sản chưa qua chế biến.

Đặc biệt, nhằm tăng tính minh bạch, Luật đã quy định rõ nguyên tắc áp dụng thuế suất (khoản 4 Điều 9): Nếu cơ sở kinh doanh nhiều loại hàng hóa, dịch vụ với mức thuế suất khác nhau mà không xác định được theo từng mức thuế suất, thì phải tính và nộp thuế theo mức thuế suất cao nhất của hàng hóa, dịch vụ mà cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Với Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (có hiệu lực từ 1/1/2026), những quy định mới cũng tiếp tục theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp song song đó sẽ quản lý chặt hơn các nhóm hàng hóa đặc biệt.

Về phía thuận lợi, Luật đã bỏ quy định điều hòa từ 24.000 BTU trở xuống thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, giúp giảm nghĩa vụ thuế, giảm giá thành sản phẩm và tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu, phân phối điều hòa công suất lớn.

Luật cũng mở rộng thêm các trường hợp không chịu thuế, như hàng hóa sản xuất/gia công để xuất khẩu, các loại xe ôtô chuyên dùng trong phạm vi khu di tích, bệnh viện, trường học, hay trực thăng, tàu lượn dùng cho cứu hộ, cứu nạn.

Tuy nhiên, điểm mới của Luật nhằm tăng cường quản lý tài khóa và bảo vệ sức khỏe cộng đồng là việc bổ sung mặt hàng nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100 ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Đối với nhóm hàng hóa được quan tâm đặc biệt là thuốc lá, rượu bia, Luật mới quy định chặt chẽ hơn khi áp mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt cao hơn theo lộ trình cụ thể. Riêng mặt hàng thuốc lá, xì gà, ngoài mức thuế theo tỷ lệ %, sẽ áp dụng thêm mức thuế tuyệt đối theo lộ trình (Điều 8).

Gỡ vướng chính sách thuế

Tại buổi họp báo, Cục Hải quan cũng thông tin về việc xử lý các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện các chính sách thuế gần đây.

Về việc giảm thuế giá trị gia tăng, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 204/2025/QH15 cho phép giảm 2% thuế suất giá trị gia tăng (còn 8%) từ 1/7/2025 đến hết 31/12/2026, trừ một số nhóm hàng hóa dịch vụ như viễn thông, tài chính, bất động sản, sản phẩm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (trừ xăng)… Mặc dù Chính phủ đã ban hành Nghị định 174/2025/NĐ-CP quy định chi tiết, quá trình thực hiện vẫn phát sinh vướng mắc trong việc xác định chính xác mặt hàng được giảm thuế. Về vấn đề này, Cục Hải quan đã phải ban hành công văn hướng dẫn các đơn vị căn cứ thực tế hàng hóa nhập khẩu của doanh nghiệp, đối chiếu với mô tả sản phẩm tại các Phụ lục kèm theo Nghị định để thực hiện theo đúng quy định.

Đáng chú ý, một thay đổi quan trọng khác liên quan đến hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới đang phát triển nhanh chóng. Kể từ ngày 18/2/2025, Quyết định 01/2025/QĐ-TTg bãi bỏ toàn bộ Quyết định 78/2010/QĐ-TTg trước đây về mức giá trị hàng hóa nhập khẩu gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh được miễn thuế.

Việc bãi bỏ này đồng nghĩa với việc thực hiện thu thuế giá trị gia tăng đối với hàng hóa trị giá thấp gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh sẽ tuân thủ theo Luật thuế giá trị gia tăng số 48. Và, Bộ Tài chính đã kịp thời ban hành công văn 1813/BTC-TCHQ ngày 17/2/2025 hướng dẫn chi tiết về chính sách thuế, khai hải quan và theo dõi nghĩa vụ thuế đối với các tờ khai trị giá thấp.

Nhằm thống nhất áp dụng thuế đối với thuốc thú y, Cục Hải quan cũng đã thống nhất hướng dẫn về thuế suất giá trị gia tăng đối với mặt hàng thuốc thú y, vắcxin thú y. Theo đó, nếu hàng hóa nhập khẩu được xác định là thuốc phòng bệnh, chữa bệnh bao gồm thuốc thành phẩm, nguyên liệu làm thuốc, vắc-xin (trừ thực phẩm chức năng) đều thuộc đối tượng áp dụng thuế suất 5%, tạo sự đồng bộ và thuận lợi cho các doanh nghiệp trong ngành chăn nuôi, thú y.

Để hiện đại hóa quản lý hải quan, Thông tư số 51/2025/TT-BTC có hiệu lực từ 24/6/2025, quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh, và phương tiện xuất nhập cảnh được đánh giá là bước tiến lớn, thể hiện quyết tâm chuyển đổi số của ngành Hải quan. Thông tư tập trung vào việc mở rộng và chuẩn hóa quy trình thu nộp thuế điện tử qua tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, góp phần thực hiện Đề án thanh toán không dùng tiền mặt của Thủ tướng Chính phủ.

Cụ thể, Thông tư cho phép người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ qua nhiều kênh thanh toán đa dạng (ứng dụng ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán, Cổng giao dịch điện tử hải quan). Đặc biệt, quy định mới tạo điều kiện tối đa cho việc nộp tiền thuế, phí vào mọi lúc, mọi nơi, không phân biệt thời gian dừng giao dịch của ngân hàng thương mại. Điều này giúp người nộp thuế chủ động nhập lệnh thanh toán 24/7, giảm đáng kể thời gian thông quan và chi phí lưu kho bãi. Việc này cũng sẵn sàng cho xu hướng thu thuế phát sinh từ hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới ngày càng phát triển.

Bên cạnh đó, Thông tư này đã giúp rút gọn các bước thực hiện quy trình, thủ tục hành chính. Cơ quan Hải quan có thể sử dụng thông tin nộp ngân sách Nhà nước do tổ chức trung gian thanh toán chuyển đến Cổng thanh toán điện tử hải quan để hạch toán trừ nợ, xác nhận hoàn thành nghĩa vụ thuế.

Theo đại diện Cục Hải quan, việc quy định tra soát, điều chỉnh bằng phương thức điện tử là nhu cầu rất lớn của các ngân hàng phối hợp thu, Kho bạc Nhà nước. Điều này giúp giảm thiểu giấy tờ, giảm thời gian xử lý tra soát giữa các bên, từ đó giảm chi phí và thời gian nộp thuế của người nộp thuế, góp phần thúc đẩy thời gian thông quan hàng hóa./.