Tuyên truyền miệng là một loại hình tuyên truyền được tiến hành bằng lời nói trực tiếp nhằm mục đích nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin và cổ vũ tính tích cực hành động của đối tượng.

VỊ TRÍ, VAI TRÒ, CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CÔNG TÁC TUYÊN TRUYỀN MIỆNG

1. Khái niệm, vị trí, vai trò của tuyên truyền miệng

a. Khái niệm về tuyên truyền miệng

 Tuyên truyền miệng là một loại hình tuyên truyền được tiến hành bằng lời nói trực tiếp nhằm mục đích nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin và cổ vũ tính tích cực hành động của đối tượng ([1]).

Tuyên truyền miệng thực hiện trong bối cảnh giao tiếp trực tiếp của người tuyên truyền và đối tượng tuyên truyền. Đây là điểm khác biệt cơ bản của tuyên truyền miệng so với tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông đại chúng.

Tuyên truyền miệng chủ yếu được tiến hành bằng lời nói. Ngày nay, cán bộ làm tuyên truyền miệng có thể có thêm sự hỗ trợ của máy tính, màn hình, các chương trình trình chiếu, mạng internet..., nhưng phương tiện chủ yếu của họ vẫn là lời nói trực tiếp.

b. Vị trí, vai trò của tuyên truyền miệng

- Vị trí của tuyên truyền miệng

Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 15/10/2007 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa X nhấn mạnh: “Tuyên truyền miệng và đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên là một mắt khâu quan trọng, trực tiếp nối liền Đảng, Nhà nước với nhân dân, Trung ương với địa phương và cơ sở để vừa đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với nhân dân, vừa nắm bắt, phản ánh trung thực, kịp thời tư tưởng, tâm tư, nhu cầu, lợi ích, nguyện vọng của nhân dân đối với lãnh đạo Đảng, Nhà nước”.  

- Vai trò của tuyên truyền miệng

Cùng với các công cụ, phương tiện công tác tư tưởng khác, tuyên truyền miệng góp phần truyền bá sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, qua đó làm cho hệ tư tưởng của Đảng đóng vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội.

Tuyên truyền miệng là kênh thông tin chủ yếu và chính thống nhằm giáo dục, phổ biến, quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; thông báo kịp thời, có định hướng các vấn đề thời sự quan trọng trong nước và quốc tế, các vấn đề mà dư luận quan tâm. Nhờ đó mà tạo ra sự thống nhất về nhận thức, tư tưởng trong Đảng và đồng thuận trong xã hội, củng cố niềm tin, cổ vũ các phong trào hành động cách mạng, thực hiện thắng lợi các nghị quyết của Đảng, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước.

Tuyên truyền miệng có đặc điểm là giao tiếp trực tiếp với cán bộ, đảng viên và nhân dân. Qua công tác tuyên truyền miệng, báo cáo viên, tuyên truyền viên sẽ nắm bắt được nhận thức, tư tưởng, thái độ của đối tượng đối với chủ trương, đường lối, chính sách, nắm được tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu, lợi ích…. của nhân dân. Vì vậy, tuyên truyền miệng ví như là sợi dây nối liền Đảng với quần chúng, Nhà nước với Nhân dân, Trung ương, địa phương với cơ sở.

Tuyên truyền miệng góp phần to lớn vào việc tạo lập và thúc đẩy các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng và nhân rộng các điển hình tiên tiến; đấu tranh phê phán những hiện tượng tiêu cực, bài trừ các tệ nạn xã hội.

Tuyên truyền miệng là phương tiện hiệu quả để đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch; đấu tranh phê phán những quan điểm sai trái, lệch lạc nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, sự nghiệp đổi mới, nền văn hóa; bảo vệ nhân dân; giữ vững ổn định chính trị trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.

Tuyên truyền miệng có khả năng đưa những thông tin nội bộ, những thông tin mà về lý do nào đó không thể hoặc không nên đưa trên các phương tiện thông tin đại chúng đến đối tượng tuyên truyền. Trong điều kiện bùng nổ thông tin như hiện nay, tuyên truyền miệng còn góp phần định hướng thông tin, giải thích, phân tích cho nhân dân hiểu rõ đâu là thông tin chính thức, chính thống, trên cơ sở đó định hướng dư luận xã hội, góp phần tạo ra sự thống nhất về chính trị, tư tưởng trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội.

c. Những ưu thế và hạn chế của tuyên truyền miệng

- Những ưu thế của tuyên truyền miệng

Là loại hình tuyên truyền trực tiếp, sử dụng lời nói làm phương tiện chủ yếu để chuyển tải thông tin, tuyên truyền miệng có những ưu thế sau:

Ưu thế của ngôn ngữ nói

Ngôn ngữ nói mang tính phổ biến trong giao tiếp xã hội. Qua các công trình nghiên cứu cho thấy, hàng ngày có khoảng 2/3 lượng thông tin con người thu nhận được qua giao tiếp bằng lời nói trực tiếp. Bằng ngôn ngữ nói, cán bộ tuyên truyền có thể trình bày vấn đề một cách hệ thống; giải thích cặn kẽ, nhắc đi nhắc lại để ghi nhớ... các khái niệm, phạm trù, quy luật, quan điểm, tư tưởng... với từng đối tượng, kể cả đối tượng không biết chữ...

Lời nói có ưu thế là sử dụng linh hoạt, hiệu quả thông tin cao, có thể tác động mạnh mẽ vào tình cảm của con người, khơi dậy tính tích cực trong nhận thức của đối tượng, thúc đẩy quá trình hình thành niềm tin và cổ vũ hành động. Lời nói có thể sử dụng trong mọi hoàn cảnh, mọi điều kiện, do đó, tuyên truyền miệng ít tốn kém kinh phí, không cần nhiều đến phương tiện kỹ thuật phức tạp.

Ưu thế trong việc sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ

Trong tuyên truyền miệng, cán bộ tuyên truyền có thể sử dụng các yếu tố phi ngôn ngữ (có tài liệu gọi là các yếu tố của hệ thống tiếp xúc cơ học) như tư thế, cử chỉ, điệu bộ, diện mạo… làm phương tiện biểu đạt thông tin và sắc thái tình cảm. Những yếu tố phi ngôn ngữ này tác động vào kênh thị giác của người nghe, tăng cường sự chú ý của họ, do vậy mà thúc đẩy việc tiếp thu thông tin một cách tốt nhất. Các yếu tố phi ngôn ngữ hỗ trợ cho lời, làm tăng ý nghĩa của lời, biểu hiện xúc cảm, sắc thái tình cảm của người tuyên truyền với vấn đề tuyên truyền, do đó chúng góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền miệng.

-  Những hạn chế của tuyên truyền miệng

Lời nói chỉ đi một chiều, không quay trở lại. Khi đã lỡ lời thì không thể lấy lại được nữa. Dù có cải chính, xin lỗi..., vẫn gây cho người nghe một ấn tượng nào đó. Vì vậy, người nói cần thận trọng.

Phạm vi về không gian có giới hạn, do giới hạn tự nhiên của lời nói trực tiếp (dù đã có phương tiện khuyếch đại) và khả năng tập hợp một số đông tại một địa điểm và thời điểm nhất định.

Dễ chịu tác động của các yếu tố ngoại cảnh do tập trung đông người và ở các địa điểm khác nhau.

Hiện nay, ngoài phương thức tuyên truyền miệng trực tiếp, Ban Tuyên giáo Trung ương và các địa phương còn tiến hành phương thức tuyên truyền miệng trực tuyến. Đây là phương thức tuyên truyền miệng mới xuất hiện trong những năm gần đây trước sự phát triển của công nghệ thông tin truyền thông và yêu cầu áp dụng công nghệ hiện đại vào công tác tuyên truyền miệng. Tuyên truyền miệng trực tuyến có thể làm giảm một chút ưu thế của giao tiếp trực tiếp như tính tương tác trực tiếp không cao, khả năng bao quát người nghe và quản lý, điều khiển sự chú ý của họ bị giới hạn một phần… Thay vào đó tuyên truyền miệng trực tuyến khắc phục được một số hạn chế của tuyên truyền miệng trực tiếp ở khả năng đưa thông tin nhanh, trên diện rộng, tức thời và đồng thời trên quy mô cả nước, ở tất cả các cấp. Do đó, phương thức tuyên truyền miệng mới này nhanh chóng tạo ra dư luận xã hội tích cực và sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên và nhân dân về sự kiện, hiện tượng, vấn đề được thông tin. Phương thức này cần được áp dụng nhiều hơn không chỉ trong việc giới thiệu, quán triệt nghị quyết, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà còn áp dụng trong việc đưa tin nhanh, trên diện rộng nhằm định hướng thông tin, định hướng dư luận xã hội về sự kiện, hiện tượng, vấn đề, nhất là về các sự kiện, hiện tượng, vấn đề nhạy cảm, phức tạp, dễ xuất hiện các ý kiến khác nhau, các dư luận trái chiều.      

2. Chức năng, nhiệm vụ của tuyên truyền miệng

Xuất phát từ yêu cầu của công tác tuyên truyền miệng, các văn bản của Đảng xác định chức năng, nhiệm vụ của công tác tuyên truyền miệng gồm:

a. Phổ biến, truyền bá hệ tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam

Cùng với các hình thức và phương tiện thông tin đại chúng, tuyên truyền miệng góp phần quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho hệ tư tưởng của Đảng chiếm vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội.

b. Thông tin và định hướng thông tin

Tuyên truyền miệng là một kênh thông tin chính thống giữ vai trò chủ yếu trong việc thông báo, quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước; các vấn đề thời sự trong nước và quốc tế quan trọng mà dư luận đang quan tâm, qua đó định hướng thông tin cho người nghe.

Mặt khác, thông qua các hoạt động trên, công tác tuyên truyền miệng có điều kiện nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người nghe để phản ánh và kiến nghị với Đảng và Nhà nước bổ sung, hoàn thiện và thực hiện tốt hơn đường lối, chủ trương, chính sách đã đề ra.

c. Giáo dục, cổ vũ, động viên quần chúng đi tới hành động

Tuyên truyền miệng có mục tiêu rất cơ bản là góp phần giáo dục và xây dựng những chuẩn mực đạo đức, nhân cách con người mới, nền văn hoá mới, cổ vũ và động viên các nhân tố mới, tốt đẹp trong xã hội. Tuyên truyền miệng có khả năng to lớn và có hiệu quả trong chức năng cổ vũ, động viên, lôi cuốn được đông đảo quần chúng nhân dân tham gia các phong trào thi đua.

d. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Tuyên truyền miệng là vũ khí sắc bén trong đấu tranh tư tưởng, đấu tranh chính trị của Đảng, đặc biệt là trong đấu tranh chống các âm mưu và thủ đoạn "diễn biến hòa bình", bạo loạn lật đổ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch.

Tuyên truyền miệng là công cụ hữu hiệu để phê phán các nhận thức tư tưởng lạc hậu, lệch lạc, các tệ nạn xã hội, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân./.

[1] Theo PGS.TS Lương Khắc Hiếu trong cuốn “Cơ sở lý luận công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam”, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2917.