Trong những tháng cuối năm, bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo "vừa thách thức vừa kỳ vọng," đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ tìm kiếm thị trường mới mà còn phải phát triển chế biến sâu.

Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam tháng 7/2025 đạt 971 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 7 tháng năm 2025, giá trị xuất khẩu đạt 6,22 tỷ USD, tăng trưởng mạnh 17,2%.

Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết đằng sau kết quả này là cuộc chạy đua với thời gian của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu nhằm đẩy nhanh đơn hàng sang Hoa Kỳ trước thời điểm ngày 1/8/2025 – mốc áp dụng thuế đối ứng mới mà Hoa Kỳ công bố từ đầu tháng 7/2025.

Ba sản phẩm chủ lực đều chịu áp lực từ chính sách thuế

Ba sản phẩm chủ lực của ngành thuỷ sản gồm tôm, cá tra, cá ngừ đều chịu sự tác động lớn bởi tác động từ chính sách thuế đối ứng 20% của Hoa Kỳ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 7/8. Theo VASEP, so với các đối thủ như Ecuador (thuế chỉ 15%) hay Indonesia và Philippines (19%) thì tôm và cá tra Việt Nam đang dần mất lợi thế nếu thuế đối ứng 20% thực thi.

Theo bà Lan, nếu chính sách thuế đối ứng mới của Hoa Kỳ được áp dụng, cá tra với kim ngạch xuất khẩu 1,22 tỷ USD sau 7 tháng (tăng 11,1%) sẽ chịu tác động đáng kể về chi phí và giá thành trong bối cảnh thị trường Trung Quốc chững lại do tồn kho cao, doanh nghiệp buộc phải mở rộng xuất khẩu sang ASEAN, Nam Mỹ và Trung Đông.

Tôm tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực khi kim ngạch xuất khẩu đạt 2,49 tỷ USD trong 7 tháng (tăng 23,6%). Tuy nhiên, mặt hàng chủ lực này cũng đang có dấu hiệu chững lại đơn hàng do chính sách thuế của Mỹ, bởi đây là thị trường chiếm tỷ trọng lớn.

Ngành tôm đang bước vào giai đoạn khó khăn khi kết quả sơ bộ POR19 do Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố hồi tháng 6 cho thấy mức thuế CBPG tôm lên tới 33,29% đối với nhiều doanh nghiệp lớn. Nếu mức thuế này không được điều chỉnh trong kết quả cuối cùng vào tháng 12, tôm Việt có nguy cơ bị loại khỏi thị trường Hoa Kỳ.

Với cá ngừ, xuất khẩu 7 tháng đã giảm 2,8% xuống còn 542 triệu USD; riêng tháng 7/2025 giảm gần 19%. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ quy định bất cập tại Nghị định 37, như cấm trộn nguyên liệu khai thác trong nước với nhập khẩu và yêu cầu kích thước tối thiểu 0,5m đối với cá ngừ vằn.

Vốn đã khó về nguyên liệu lại thêm mức thuế đối ứng cao hơn so với Ecuador, Philipin và Indonesia, xuất khẩu cá ngừ lại càng thêm yếu thế.

Cơ hội từ đa dạng hoá thị trường, sản phẩm

Mặc dù sẽ có chịu nhiều tác động với mức thuế mới của Hoa Kỳ nhưng ngành thủy sản vẫn có những cơ hội rộng mở khác. Theo bà Lan, những tháng cuối năm, bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ “vừa thách thức vừa kỳ vọng”.

Sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, ASEAN và Nhật Bản, cùng với tín hiệu gỡ bỏ rào cản kỹ thuật từ EU, mở ra dư địa tăng trưởng cho các dòng sản phẩm chế biến sâu. Các hiệp định thương mại như EVFTA, CPTPP, UKVFTA tiếp tục tạo lợi thế thuế quan vượt trội.

Dự báo cả năm 2025, xuất khẩu thủy sản có thể đạt khoảng 9-9,5 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu tôm kỳ vọng 3,6-3,8 tỷ USD, cá tra 2 tỷ USD, cá ngừ khoảng 850–900 triệu USD và các hải sản khác đóng góp gần 3 tỷ USD.

Để đạt được mục tiêu này, bà Lan nhấn mạnh doanh nghiệp cần tiếp tục chủ động nguyên liệu, nâng cao chất lượng, đầu tư công nghệ chế biến và đa dạng hóa thị trường, nhất là thị trường ngách trong CPTPP, ASEAN và nội khối châu Á.

Các doanh nghiệp cần phát triển sản phẩm chế biến sâu, tiện lợi (breaded shrimp, ready-to-cook); khai thác các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi, Nhật Bản, Australia, EU… khi thị trường Hoa Kỳ gặp khó khăn về thuế quan.

Đi kèm công tác quảng bá và phát triển hình ảnh thủy sản Việt Nam tại các thị trường mới, các doanh nghiệp cần đưa hình ảnh thủy sản Việt Nam tiếp cận khách hàng theo hướng đây là sản phẩm chất lượng, tốt cho sức khỏe, giá rẻ hơn thực phẩm chức năng và bảo vệ môi trường./.