Căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ và châu Âu đang tạo cơ hội để các quốc gia như Việt Nam mở rộng vai trò trong chuỗi giá trị toàn cầu bằng cách “kết nối” với các đối tác thương mại lớn.

Ngày 8/10, Ngân hàng Thế giới (WB) công bố báo cáo triển vọng kinh tế bán niên khu vực Đông Á và Thái Bình Dương (EAP). Trong đó, WB cho rằng các nền kinh tế đang phát triển của EAP sẽ tiếp tục tăng trưởng nhanh hơn phần còn lại của thế giới trong năm 2024, nhưng vẫn chậm hơn so với thời kỳ trước đại dịch.

WB dự báo tốc độ tăng trưởng khu vực EAP đạt 4,8% trong năm 2024, trước khi giảm xuống 4,4% vào năm 2025.

Trong số các quốc gia, tăng trưởng của Việt Nam, Malaysia, Philippines và Thái Lan được dự báo có thể sẽ thấp hơn so với giai đoạn trước đại dịch trong các năm 2024 và 2025, trong khi Indonesia dự kiến sẽ duy trì mức tăng trưởng bằng hoặc cao hơn giai đoạn này.

Đối với Trung Quốc, nền kinh tế lớn nhất khu vực, tốc độ tăng trưởng có khả năng giảm từ 4,8% trong năm nay xuống 4,3% vào năm 2025, do thị trường bất động sản suy yếu kéo dài, niềm tin tiêu dùng và đầu tư ở mức thấp, cùng các thách thức về cấu trúc như già hóa dân số và căng thẳng toàn cầu.

Tăng trưởng của khu vực trừ Trung Quốc được dự báo đạt 4,7% trong năm 2024 và 4,9% trong năm 2025, nhờ tiêu dùng nội địa, xuất khẩu hàng hóa hồi phục và sự hồi sinh của ngành du lịch.

Các quốc gia Thái Bình Dương được dự báo tăng trưởng 3,5% vào năm 2024 và 3,4% vào năm 2025 khi ngành du lịch phục hồi. Tuy nhiên, đầu tư vẫn yếu tại nhiều nơi trong khu vực này.

“Các quốc gia trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dương tiếp tục là động lực tăng trưởng của kinh tế thế giới,” bà Manuela V. Ferro, Phó Chủ tịch Ngân hàng Thế giới phụ trách khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết.

Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo tốc độ tăng trưởng đang chậm lại. Để duy trì tăng trưởng mạnh mẽ trong trung hạn, các quốc gia trong khu vực cần chủ động hiện đại hóa và cải cách nền kinh tế để thích ứng với thay đổi về thương mại và công nghệ.

Phát biểu trong buổi họp báo công bố báo cáo, ông Aaditya Mattoo, Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, nhận định có ba yếu tố có thể tác động đến tăng trưởng khu vực trong thời gian tới, bao gồm sự dịch chuyển trong thương mại và đầu tư, xu hướng tăng trưởng chậm lại của Trung Quốc và bất ổn gia tăng trong chính sách toàn cầu.

Yếu tố đầu tiên là căng thẳng thương mại. Điều này đang tạo cơ hội để các quốc gia như Việt Nam mở rộng vai trò trong chuỗi giá trị toàn cầu bằng cách “kết nối” các đối tác thương mại lớn.

Xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam sang Mỹ đã tăng trưởng nhanh hơn gần 25% so với các điểm đến khác trong giai đoạn 2018-2021.

Thứ hai, các quốc gia trong khu vực được hưởng lợi từ đà tăng trưởng mạnh mẽ của Trung Quốc trong ba thập kỷ qua, nhưng động lực này đang dần suy yếu.

Nhu cầu nhập khẩu của Trung Quốc đang tăng chậm hơn so với tốc độ tăng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Nhập khẩu chỉ tăng 2,8% trong bảy tháng đầu năm nay so với mức gần 6% mỗi năm của thập kỷ trước.

Thứ ba, bất ổn toàn cầu có thể tác động tiêu cực đến các nền kinh tế EAP. Ngoài những bất ổn địa chính trị, sự bất định về chính sách kinh tế cũng có thể khiến sản xuất công nghiệp giảm và tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán.

Báo cáo cũng xem xét cách các quốc gia trong khu vực tận dụng công nghệ mới để tiếp tục tạo việc làm. Robot công nghiệp, trí tuệ nhân tạo (AI) và các nền tảng kỹ thuật số đang ảnh hưởng đến thị trường lao động.

Trong giai đoạn 2018-2022, việc sử dụng robot đã giúp tạo ra 2 triệu việc làm cho lao động có kỹ năng, nhờ năng suất cao hơn và quy mô sản xuất mở rộng, cùng nhu cầu về kỹ năng bổ trợ. Tuy nhiên, robot cũng đã thay thế khoảng 1,4 triệu lao động có kỹ năng thấp tại các nước trong ASEAN-5.

Do khu vực có nhiều công việc thủ công, tỷ lệ công việc bị đe dọa bởi AI là thấp hơn so với các nền kinh tế phát triển. Dù vậy, khu vực này cũng ít có khả năng tận dụng lợi ích của AI hơn, do chỉ có 10% công việc có sự hỗ trợ của AI, so với 30% ở các nền kinh tế phát triển.

“Mô hình phát triển của Đông Á, dựa trên thị trường toàn cầu mở và sản xuất thâm dụng lao động, đang đối mặt với thách thức từ căng thẳng thương mại và công nghệ mới,” ông Aaditya Mattoo nhận định. “Giải pháp tốt nhất là thúc đẩy các hiệp định thương mại sâu rộng hơn và trang bị kỹ năng cho người lao động để tận dụng các công nghệ mới”./.