Để xây dựng nguồn chất lượng cao đủ sức “sánh vai với các cường quốc năm châu” cho đất nước, Nghị quyết 71 đã đặt ra các yêu cầu nội dung đào tạo mới cho ngành giáo dục.

Trong bài viết “Tương lai cho thế hệ vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Thế giới đang bước vào một thời kỳ phát triển đột phá chưa từng có về công nghệ và khoa học kỹ thuật (…). Điều này đòi hỏi mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam phải chuẩn bị kỹ lưỡng một thế hệ trẻ đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe về nguồn nhân lực để hội nhập và phát triển bền vững.”

Hướng tới năm 2045, dấu mốc trọng đại kỷ niệm 100 năm thành lập nước, mục tiêu chiến lược là Việt Nam phải trở thành một nước phát triển, có thu nhập cao. “Để đạt được điều đó, Việt Nam cần có một thế hệ trẻ không chỉ xuất sắc về trí tuệ mà còn vượt trội về thể chất, giàu bản sắc văn hóa, đủ khả năng cạnh tranh và sánh vai với các cường quốc năm châu, khẳng định vị thế đất nước trên trường quốc tế.”

Giáo dục toàn diện, đưa công nghệ số vào trường học

Trước các yêu cầu mới, Nghị quyết 71 thẳng thắn nhìn nhận và chỉ rõ hạn chế của giáo dục Việt Nam hiện nay khi nội dung, chương trình giáo dục còn nhiều bất cập, giáo dục đạo đức, thể chất, thẩm mỹ chưa được quan tâm đúng mức và chưa thực sự hiệu quả.

Vì vậy, để xây dựng nguồn chất lượng cao đủ sức “sánh vai với các cường quốc năm châu” cho đất nước, Nghị quyết đã đặt yêu cầu tăng cường giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, công nghệ số hình thành hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới.

Theo Nghị quyết, để giải quyết vấn đề bất cập trong giáo dục đạo đức, phải “kiên trì xây dựng văn hóa học đường, văn hóa chất lượng”; nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, lý tưởng… Để nâng tầm vóc, thể lực học sinh, cần “ban hành quy định của pháp luật để nâng cao dinh dưỡng học đường và thể chất người Việt Nam.”

Giáo dục toàn diện, phát triển thế hệ công dân Việt Nam mới xuất sắc về trí tuệ, khoẻ mạnh về thể chất, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, sẵn sàng hội nhập quốc tế cũng là quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm trong thời gian qua. Tháng 12/2024, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 91, trong đó yêu cầu đưa Tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 trong trường học. Tháng 4/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo ngành giáo dục triển khai dạy học 2 buổi/ngày với bậc tiểu học và trung học cơ sở từ năm học 2025-2026.

Với định hướng tăng cường dạy học về văn hóa, nghệ thuật, thể thao bảo đảm cho học sinh phát triển toàn diện, việc dạy học 2 buổi/ngày là bắt buộc để có thể đạt mục tiêu giáo dục toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ cho học sinh.

Theo Phó giáo sư, Tiến sỹ Bùi Mạnh Hùng, Điều phối viên chính Ban Phát triển Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, dạy học 2 buổi/ngày ở cả bậc tiểu học và trung học cơ sở là niềm mơ ước của ngành giáo dục và đào tạo.

Ông Hùng cho hay, khi xây dựng chương trình giáo dục phổ thông 2018, so sánh với các nước khối OECD cho thấy thời lượng dạy học trung bình của Việt Nam rất thấp. Vì vậy, các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới khuyến cáo nên tranh thủ việc đổi mới chương trình để tăng thời lượng dạy học trong nhà trường. Vì thế, Việt Nam đã quyết định cho học sinh tiểu học học 2 buổi/ngày khi triển khai chương trình mới.

“Việc thêm thời gian buổi chiều tạo cơ hội cho học sinh được tăng cường rèn luyện thể chất, tham gia các câu lạc bộ âm nhạc, mỹ thuật, nói chung để phát triển các kỹ năng. Ở các nước phát triển, thời lượng của các môn học này khá nhiều. Tuy nhiên, việc thực hiện học 2 buổi/ngày ở bậc tiểu học giai đoạn đầu cũng rất nhiều khó khăn do thiếu cơ sở vật chất và giáo viên, chưa nói đến bậc trung học cơ sở,” ông Hùng nói.

Cũng theo giáo sư Bùi Mạnh Hùng, thiếu cơ sở vật chất, thiếu giáo viên cũng khiến cho việc dạy các môn văn hóa, nghệ thuật gặp nhiều khó khăn.

Nghị quyết 71 đã tháo gỡ vấn đề này khi yêu cầu tập trung đầu tư cơ sở vật chất cho các nhà trường, yêu cầu xây dựng cơ chế để huy động các nhân sự ngoài nhà trường, không có bằng cấp, chứng chỉ sư phạm được tham gia hoạt động giảng dạy.

Có con đang học bậc trung học cơ sở, chị Nguyễn Thị Thương (Hà Đông, Hà Nội) cho hay chị vừa đăng ký cho con học 2 buổi/ngày ở trường trong năm học tới. “Tôi rất kỳ vọng con sẽ được học hai buổi/ngày ở trường với các hoạt động thể dục thể thao, văn hóa nghệ thuật, kỹ năng số thay vì các môn Toán, Văn, Anh như năm học trước, theo đúng tinh thần của Nghị quyết 71,” chị Thương nói.

Cùng với giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, trong bối cảnh bùng nổ công nghệ số, Nghị quyết 71 yêu cầu đưa công nghệ và trí tuệ nhân tạo vào chương trình đào tạo từ phổ thông đến đại học; tăng thời lượng các môn khoa học, công nghệ, tin học, nghệ thuật; từng bước đưa Tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai; dạy ngôn ngữ nước láng giềng; đổi mới mô hình trường chuyên, trường năng khiếu; mở rộng các lớp chuyên khối STEM.

Với giáo dục đại học, Nghị quyết đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ theo chuẩn quốc tế. Nội dung đào tạo tích hợp phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, tinh thần doanh nhân và khởi nghiệp, mở rộng đào tạo tài năng, gắn đào tạo với nghiên cứu.

Theo Giáo sư Nguyễn Đình Đức (Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội), với việc bổ sung các chương trình đào tạo trên để trang bị cho học sinh ngay từ bậc phổ thông đến đại học, thế hệ trẻ Việt Nam sẽ có năng lực cạnh tranh rất tốt, có thể làm việc trong bất cứ môi trường nào, trong nước cũng các tập đoàn toàn cầu, đa quốc gia, tạo cho Việt Nam lợi thế thu hút đầu tư của các công ty nước ngoài.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhận định Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị thể hiện tầm nhìn và chiến lược mới của Đảng cho hệ thống giáo dục trong tương lai, khi bối cảnh thế giới đang có những thay đổi sâu sắc, toàn diện, đặc biệt công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục trên phạm vi toàn cầu.

Công bằng trong cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách khóa XV Thành phố Hải Phòng, Ủy viên Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, bên cạnh việc định hướng đào tạo đáp ứng yêu cầu mới, Nghị quyết đã đề ra giải pháp để tháo gỡ một điểm nghẽn lớn trong giáo dục Việt Nam hiện nay là tình trạng chênh lệch về chất lượng giáo dục giữa các vùng miền.

Theo bà Nga, Nghị quyết 71-NQ/TW đưa ra những giải pháp căn cơ để tháo gỡ các điểm nghẽn này khi đặt mục tiêu hoàn thành xây dựng mạng lưới trường nội trú cho vùng biên giới, vùng khó khăn, thực hiện đồng bộ chủ trương miễn học phí cho học sinh cả nước..

Đây cũng là nhận định của bà Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội. Theo bà Hoa, Nghị quyết 71 với các mô hình như mạng lưới trường phổ thông nội trú tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn và biên giới; mô hình cơ sở giáo dục chuyên biệt cấp trung học phổ thông… sẽ góp phần nhanh chóng hiện thực hoá mục tiêu công bằng trong tiếp cận giáo dục, thể hiện tính nhân văn của chế độ và phù hợp với khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hùng cường vào năm 2045.

Trước đó, tại Thông báo số 81-TB/TW ngày 18/7/2025, Bộ Chính trị cũng đã thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Bộ Chính trị yêu cầu các trường được đầu tư phải bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, quy mô, diện tích trường, lớp; có đủ cơ sở vật chất phục vụ việc học tập, rèn luyện văn hoá, tinh thần, thể chất, điều kiện sinh hoạt và tuyệt đối an toàn.

Từ thực tế quản lý địa phương, Giáo sư Thái Văn Thành, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An cho rằng xây dựng các trường nội trú đạt tiêu chuẩn kỹ thuật ở vùng khó khăn, đặc biệt là khu vực biên giới là chủ trương rất đúng đắn, vừa khắc phục tình trạng điểm trường manh mún, vừa tiết kiệm được nguồn lực giáo viên, đầu tư tập trung để có cơ sở vật chất hiện đại, đáp ứng yêu cầu mới, tạo cơ hội cho học sinh vùng khó khăn được học tập trong môi trường giáo dục hiện đại. Đây là điều kiện tiền đề để thu hẹp khoảng cách giáo dục vùng miền.

“Chia nhiều điểm trường rất lãng phí nguồn lực. Ví dụ một điểm trường chỉ mấy chục học sinh nhưng chia nhiều khối lớp vẫn cần hàng chục giáo viên. Việc tập trung giúp giảm 1/3 đến 2/3 giáo viên. Thầy cô có môi trường trao đổi chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ. Học sinh được hưởng điều kiện giáo dục tốt, từ ăn, ở đến học tập, rèn luyện kỹ năng, giao lưu văn hóa và gạt bỏ những lạc hậu, hạn chế các tệ nạn xã hội,” ông Thành nói.

Cùng với việc miễn học phí, đầu tư cơ sở vật chất, Nghị quyết 71 cũng nhấn mạnh “không để học sinh, sinh viên nào bỏ học vì điều kiện tài chính.” Theo đó, Nghị quyết đề ra nhiều giải pháp như mở rộng chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi cho người học, thành lập Quỹ học bổng quốc gia để khuyến khích học tập.

Trước đó, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách để tạo điều kiện tối đa cho học sinh yên tâm đến trường hỗ trợ bữa ăn trưa cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở ở các xã biên giới, hỗ trợ tài chính cho sinh viên nhóm ngành khoa học cơ bản, vi mạch bán dẫn, sư phạm…

Theo Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, hỗ trợ bữa ăn bán trú, xây trường nội trú liên cấp cho học sinh vùng biên giới là những nhiệm vụ trọng tâm sẽ được Chính phủ triển khai ngay trong năm học 2025-2026 này. “Mọi công dân phải được tiếp cận bình đẳng về giáo dục, đào tạo, nhất là người yếu thế, người ở vùng sâu, vùng xa, dân tộc ít người,” Thủ tướng Phạm Minh Chính nói.

Quyết liệt, khẩn trương đưa quyết sách của Đảng vào cuộc sống

Những ngày này, người dân ở nhiều xã biên giới đang háo hức chờ đợi công trình trường học nội trú liên cấp với quy mô lớn, trang thiết bị đạt chuẩn sẽ được xây dựng ngay trên địa bàn xã, đáp ứng nhu cầu học tập của các học sinh địa phương. Các em sẽ không phải đi lại vất vả hoặc ở trong các căn phòng không kiên cố.

“Hoàn thành mạng lưới trường phổ thông nội trú tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn, vùng biên giới trước năm 2030” là yêu cầu của Bộ Chính trị trong Nghị quyết 71.

Trước đó, ngày 25/4, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo các địa phương cần tập trung xây dựng hoàn thiện các trường liên cấp nội trú, bán trú cho các xã biên giới, tạo thuận lợi cho việc học tập và sinh hoạt của học sinh.

Ngày 18/7, Thông báo số 81-TB/TW của Bộ Chính trị thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền, thí điểm đầu tư hoàn thành xây mới hoặc cải tạo 100 trường trong năm 2025, chậm nhất đến thời điểm khai giảng năm học sau.

Dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, các địa phương đã gấp rút rà soát và lên kế hoạch triển khai. Tỉnh Thừa Thiên Huế dự kiến đầu tư 1.200 tỷ đồng xây 5 trường tại các xã biên giới. Tỉnh Cao Bằng dự kiến xây mới 10 trường. Sơn La dự kiến xây dựng 13 trường với tổng đầu tư trên 2.000 tỷ đồng…

Ngày 27/7, chỉ ba tháng sau chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, 10 ngày sau kết luận của Bộ Chính trị, ngôi trường liên cấp nội trú xã biên giới đầu tiên đã được khởi công: Trường liên cấp Tiểu học, Trung học Cơ sở xã Si Pa Phìn. Sau trường Si Pa Phìn, một số tỉnh như Sơn La, Lai Châu, Tuyên Quang…cũng đã khởi công xây dựng trường xã biên giới, đáp ứng mong mỏi của người dân.

Theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, để đảm bảo tiến độ khởi công xây dựng 100 trường học trong năm 2025 và hoàn thành trước ngày 30/8/2026 là một nhiệm vụ rất mới và rất lớn nhưng rất ý nghĩa. Vì vậy, Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, địa phương có biên giới phải tập trung chỉ đạo quyết liệt, hành động quyết liệt, khẩn trương, quyết tâm thực hiện với tinh thần vừa làm vừa tổng kết, vừa rút kinh nghiệm và điều chỉnh phù hợp, bảo đảm hiệu quả, bền vững.

“Phải làm cho bằng được, với trách nhiệm cao nhất, vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì tương lai con em đồng bào các dân tộc nơi biên cương của Tổ quốc,” Thủ tướng nhấn mạnh.

Quy hoạch mỗi trường phải có diện tích khoảng từ 5 đến 10 ha, gồm cả khu học tập, nội trú, công vụ, rèn luyện thể chất, sinh hoạt văn hóa và hoạt động trải nghiệm, tăng gia sản xuất. Địa điểm xây trường phải được tính toán để đảm bảo kết nối thuận lợi về mặt giao thông, có đủ hạ tầng thiết yếu đi kèm (điện, nước sạch, nước thải, viễn thông...). Việc thiết kế cần đặc biệt lưu ý đến yếu tố đặc thù vùng miền.

“Công tác quy hoạch, thiết kế phải rất hiện đại, có tầm nhìn dài hạn, phù hợp với khí hậu, văn hoá, đất đai, thổ nhưỡng vùng miền, phải rất linh hoạt, và phải có tâm. Xã vùng sâu, địa hình không bằng phẳng thì phải thiết kế thế nào để đảm bảo liên thông, tránh xạc lở, tiết kiệm đất, vừa đảm bảo thuận lợi cho các học sinh,” Thủ tướng Phạm Minh Chính nói.

Để bảo đảm nguồn kinh phí, Thủ tướng giao Bộ Tài chính chịu trách nhiệm tính toán, cân đối, bố trí và phân bổ nguồn kinh phí đầy đủ, kịp thời, tiết kiệm ngay từ đầu năm 10% kinh phí chi thường xuyên của tất cả các cơ quan, đơn vị, địa phương.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho hay thời gian tới, Bộ sẽ thành lập tổ công tác liên ngành đặc biệt do đích thân Bộ trưởng làm tổ trưởng để kiểm tra, tháo gỡ vướng mắc trong thực hiện nhiệm vụ này.

“Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng dự kiến phối hợp với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các địa phương phát động chiến dịch xây dựng trường học cho các xã biên giới ngay trong tháng 10 tới đây,” Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.

Cùng với việc xây dựng trường nội trú liên cấp cho các xã biên giới, hàng loạt quyết sách của Đảng cho giáo dục cũng sẽ được thực hiện ngay trong năm học 2025-2026 này như miễn học phí cho học sinh công lập, hỗ trợ học phí cho học sinh ngoài công lập từ mầm non đến trung học phổ thông trên cả nước, hỗ trợ bữa ăn bán trú cho học sinh vùng khó khăn, dạy học 2 buổi/ngày ở bậc trung học cơ sở…

Để sớm đưa các quyết sách đột phá của Đảng trong Nghị quyết 71 vào cuộc sống, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo tham mưu ngay chương trình hành động của Chính phủ trong tháng Chín. “Kế hoạch hành động với quyết tâm cao, có trọng tâm, trọng điểm, làm việc nào dứt việc đấy và phải phân công 6 rõ: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ sản phẩm, rõ trách nhiệm,” Thủ tướng Phạm Minh Chính nói.

Chia sẻ về việc thực hiện nhiệm vụ này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho hay với toàn ngành giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, để khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước.

“Ý thức được điều này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 71 và sẽ cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động của Bộ Giáo dục và Đào tạo để triển khai thực hiện ngay từ đầu năm học này,” Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói./.