Dự thảo luật lần này thể hiện một tinh thần cải cách mạnh mẽ, hứa hẹn tạo ra những nền tảng pháp lý vững chắc, thúc đẩy bứt phá cho nền kinh tế trong giai đoạn chuyển đổi quan trọng.

Việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư hiện hành, thay thế bằng một đạo luật mới mang tên “Luật Đầu tư Kinh doanh” được VCCI đánh giá là bước đi kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược.

Ngày 24/9, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra những đóng góp ý kiến tại Hội thảo “Góp ý Dự thảo Luật Đầu tư Kinh doanh.”

Cải cách mạnh mẽ

Theo đại diện VCCI, dự thảo luật lần này thể hiện một tinh thần cải cách mạnh mẽ, hứa hẹn tạo ra những nền tảng pháp lý vững chắc, thúc đẩy bứt phá cho nền kinh tế trong giai đoạn chuyển đổi quan trọng.

Nhìn lại hành trình phát triển kinh tế của Việt Nam, không thể phủ nhận vai trò nền tảng của hành lang pháp lý về đầu tư. Đặc biệt, Luật Đầu tư năm 2020 đã tạo dựng cơ sở pháp lý vững chắc, góp phần kiến tạo môi trường kinh doanh ổn định, thu hút dòng vốn tư nhân và FDI, thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển, đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trước đó, Luật hiện hành đã quy định rõ về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và xác lập cơ chế kiểm soát chặt chẽ việc ban hành các ngành nghề này, đảm bảo quyền tự do kinh doanh theo nguyên tắc "người dân, doanh nghiệp được kinh doanh những gì pháp luật không cấm."

Tuy nhiên, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh rằng bối cảnh phát triển hiện nay đã nhiều thay đổi sâu sắc. Những yêu cầu mới về đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển đổi số, ứng phó với biến đổi khí hậu, cạnh tranh khu vực và toàn cầu cùng với những đòi hỏi từ các nhà đầu tư về một môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả, ổn định và có khả năng dự báo cao. Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với hệ thống thể chế pháp luật hiện hành.

"Chính vì vậy, việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư - thay thế bằng một đạo luật mới với tên gọi 'Luật Đầu tư Kinh doanh" là một bước đi rất kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược," ông Tuấn khẳng định.

Theo đại diện VCCI, cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt ghi nhận và đánh giá cao tinh thần cải cách mạnh mẽ với nhiều điểm mới quan trọng trong Dự thảo Luật lần này. Cụ thể, VCCI đã chỉ ra một số nội dung cải cách rất đáng khích lệ.

Đơn cử, dự thảo đã cắt giảm mạnh mẽ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, vốn là một trong những rào cản lớn đối với quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư. Các quy định mới cũng đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục này đồng thời phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư cho các cấp địa phương.

Dự thảo luật còn cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án cụ thể, góp phần tạo sự bình đẳng và minh bạch hơn giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Đặc biệt, quy định mới đã thay đổi cách tiếp cận trong ưu đãi đầu tư, hướng tới các ngành nghề thực sự có giá trị gia tăng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển bền vững. Đặc biệt là đề xuất các phương án cải cách lớn đối với quản lý đầu tư ra nước ngoài, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn đầu tư của doanh nghiệp Việt Nam, theo hướng bỏ Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài để giảm gánh nặng hành chính.

Pháp luật phải là công cụ dẫn đường

Bên cạnh những điểm tích cực, VCCI cũng thẳng thắn chỉ ra những khía cạnh mà dự thảo luật cần tiếp tục được hoàn thiện để thực sự phát huy tối đa hiệu quả.

Ông Đậu Anh Tuấn đã chia sẻ một số quan điểm quan trọng từ cộng đồng doanh nghiệp. Theo đó, cần làm rõ ranh giới giữa thẩm quyền của các luật khác nhau, tránh chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đầu tư Kinh doanh và các luật chuyên ngành.

"Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc dự án bị treo, phải thẩm định đi thẩm định lại, gây lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội kinh doanh," ông Tuấn phân tích và nhấn mạnh sự cần thiết của việc khắc phục tình trạng chồng chéo giữa Luật Đầu tư Kinh doanh với các luật khác (như Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản, Luật Quy hoạch).

Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đây là một nội dung đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau từ doanh nghiệp. Đại diện VCCI cho biết nhiều ý kiến cho rằng việc phải chấp thuận chủ trương đầu tư khiến quy trình trở nên phức tạp, kéo dài, trong khi các giai đoạn sau đó dự án đã chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật chuyên ngành.

Câu hỏi đặt ra là có nên tiếp tục duy trì thủ tục này hay không và nếu có, thì phạm vi, đối tượng áp dụng cần được xác định thế nào cho hợp lý để không tạo thêm gánh nặng cho nhà đầu tư.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cũng đề xuất cơ chế kiểm soát việc ban hành ngành nghề kinh doanh có điều kiện cần siết chặt hơn. Ông Tuấn giải thích, mặc dù Luật Đầu tư 2014 quy định Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đã tạo ra bước tiến lớn về minh bạch, nhưng thực tế gần đây cho thấy việc bổ sung ngành nghề mới vào Danh mục diễn ra khá dễ dàng, đôi khi chỉ dựa trên giải trình chính sách chưa thực sự thuyết phục.

"Điều này đặt ra thách thức về tính hiệu quả của cơ chế kiểm soát và nguy cơ tái diễn tình trạng tùy nghi trong việc ban hành ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện kinh doanh," ông Tuấn cảnh báo.

Đại diện VCCI khuyến nghị cần tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào hoặc ưu đãi mà không đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm, chuyển đổi chuỗi giá trị tại địa phương. Ưu đãi phải là đòn bẩy thực sự, mang lại giá trị gia tăng bền vững cho nền kinh tế.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề xuất tiếp tục hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân quyền đi đôi với phân trách nhiệm và tăng cường giám sát. Việc giao thẩm quyền cho địa phương là cần thiết để rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, nhưng phải đi kèm với năng lực thực thi và trách nhiệm giải trình rõ ràng, tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm", gây khó khăn cho nhà đầu tư và thiếu nhất quán trong thực hiện chính sách.

Việt Nam đang đứng trước một giai đoạn chuyển đổi rất quan trọng của nền kinh tế - từ mô hình tăng trưởng dựa trên khai thác tài nguyên và nhân công giá rẻ, sang mô hình dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ, năng suất và chất lượng thể chế. Để quá trình chuyển đổi này thành công, ông Tuấn nhấn mạnh về thể chế, đặc biệt là các đạo luật nền tảng như Luật Đầu tư Kinh doanh - phải đi trước một bước.

"Pháp luật phải là công cụ thúc đẩy cái mới, dẫn đường cho xu thế, chứ không phải là rào cản khiến doanh nghiệp e dè, thận trọng, bị động," ông Đậu Anh Tuấn chia sẻ./.