Tìm hiểu những sắc thuế "kỳ quặc" đầu tiên từ hàng nghìn năm trước

Trong nhiều thế kỷ, nhiều chính phủ trên khắp thế giới đã đánh thuế mọi thứ từ nước tiểu đến râu - và các viên chức đã chấp nhận đóng thuế bằng bia, giường và thậm chí cả chổi.

Nhờ những ghi chép chi tiết trong "Matricula de Tributos," các nhà sử học biết chính xác cách người Aztec nộp thuế vào đầu thế kỷ 16. (Nguồn: Alamy/National Geographic)

Thuế không phải là điều gì đó mới mẻ. Thuế đã có từ hàng nghìn năm trước.

Trong nhiều thế kỷ, nhiều chính phủ trên khắp thế giới đã đánh thuế mọi thứ từ nước tiểu đến râu - và các viên chức đã chấp nhận đóng thuế bằng bia, giường và thậm chí cả chổi.

Những khoản đóng thuế này được dùng để trang trải cho các dự án và dịch vụ của chính phủ - từ kim tự tháp Giza đến quân đoàn của Rome.

Những sắc thuế đầu tiên

Theo National Geographic, thuế đã tồn tại từ rất lâu, thậm chí còn trước cả tiền xu. Thuế có thể được áp cho hầu hết mọi thứ và cũng có thể được trả bằng hầu hết mọi thứ.

Ở Lưỡng Hà cổ đại, tính linh hoạt này đã dẫn đến một số cách trả thuế khá kỳ lạ. Ví dụ, thuế chôn cất một thi thể trong mộ là "bảy thùng bia, 420 ổ bánh mỳ, hai giạ lúa mạch, một chiếc áo choàng len, một con dê và một chiếc giường - có lẽ là dành cho người chết" - theo nhà sử học Tonia Sharlach của Oklahoma State.

"Khoảng năm 2000-1800 trước Công nguyên, có một ghi chép về một người đàn ông đã trả thuế bằng 18.880 cây chổi và sáu khúc gỗ" - Sharlach nói thêm.

Việc đóng thuế bằng hiện vật cũng giúp một số người gian lận: Một người tuyên bố rằng anh ta không có bất kỳ tài sản nào ngoại trừ những chiếc cối xay cực nặng. Vì thế, anh ta đã bắt người thu thuế mang chúng đi như khoản đóng thuế của mình.

Hệ thống thuế của nền văn minh Ai Cập cổ đại

Ai Cập cổ đại là một trong những nền văn minh đầu tiên có hệ thống thuế có tổ chức. Hệ thống này được phát triển vào khoảng năm 3000 trước Công nguyên, ngay sau khi Hạ Ai Cập và Thượng Ai Cập được thống nhất bởi Narmer - vị Pharaoh đầu tiên của Ai Cập .

Những người cai trị đầu tiên của Ai Cập rất quan tâm đến thuế. Họ cùng đoàn tùy tùng đi khắp đất nước để đánh giá tài sản của thần dân - dầu, bia, đồ gốm, gia súc và mùa màng - và sau đó thu thuế từ họ.

Sự kiện thường niên này được gọi là Shemsu Hor. Trong thời kỳ Vương quốc Cổ đại, thuế thu được đủ để xây dựng các dự án dân sự lớn, như các kim tự tháp ở Giza.

Hệ thống thuế của Ai Cập cổ đại đã phát triển trong suốt 3.000 năm lịch sử và trở nên tinh vi hơn theo thời gian. Trong thời kỳ Tân Vương quốc (năm 1539-1075 trước Công nguyên), các quan chức chính phủ đã tìm ra cách đánh thuế người dân dựa trên những gì họ kiếm được trước cả khi họ kiếm được, nhờ vào một phát minh gọi là máy đo mực nước sông Nile.

Thiết bị này được dùng để tính mực nước của sông Nile trong trận lũ hằng năm. Thuế sẽ ít hơn nếu mực nước quá thấp - điều báo trước hạn hán và mùa màng thất thu. Mực nước cao báo hiệu mùa màng bội thu, nghĩa là thuế sẽ cao hơn.

Ân xá thuế ở Ấn Độ cổ đại

Tại Đế chế Maurya của Ấn Độ (khoảng năm 321-185 trước Công nguyên), một cuộc thi ý tưởng thường niên đã được tổ chức - người chiến thắng sẽ được ân xá thuế.

Sharlach giải thích rằng “Chính phủ đã thu thập ý tưởng từ người dân về cách giải quyết các vấn đề của chính phủ. Nếu giải pháp của bạn được chọn và thực hiện, bạn sẽ được miễn thuế trong suốt quãng đời còn lại.”

Nhà văn, lữ khách người Hy Lạp Megasthenes (khoảng năm 350-290 trước Công nguyên) đã kể lại một cách kinh ngạc về hoạt động này trong cuốn sách “Indica” của ông.

Giống như hầu hết các nỗ lực cải cách thuế, hệ thống này “còn lâu mới hoàn hảo” - Sharlach lưu ý. “Vấn đề là không ai có động lực để giải quyết nhiều hơn một vấn đề.”

“Hãy dâng nước tiểu cho Caesar”

Hoàng đế La Mã Vespasian (trị vì từ năm 69-79 sau Công nguyên) có thể không phải là cái tên quen thuộc như Augustus hay Marcus Aurelius, nhưng ông đã mang lại sự ổn định cho đế chế trong thời kỳ hỗn loạn - một phần nhờ vào một loại thuế sáng tạo đánh vào nước tiểu của người dân.

Một bức tượng của Hoàng đế Vespasian, người khét tiếng đánh thuế vào ngành buôn bán nước tiểu của Rome. (Nguồn: Alamy/National Geographic)

Amoniac là một mặt hàng có giá trị ở Rome cổ đại. Nó có thể làm sạch bụi bẩn và dầu mỡ trên quần áo. Thợ thuộc da dùng amoniac nó để làm da. Nông dân sử dụng nó làm phân bón. Và mọi người thậm chí còn sử dụng nó để làm trắng răng.

Tất cả amoniac này có nguồn gốc từ nước tiểu của con người, phần lớn được thu thập từ các nhà vệ sinh công cộng của Rome. Và giống như tất cả các sản phẩm có giá trị khác, chính phủ đã tìm ra cách đánh thuế nó.

Một số người La Mã giàu có, bao gồm cả con trai của Vespasian là Titus, phản đối thuế nước tiểu. Theo sử gia Suetonius (viết vào khoảng năm 120 sau Công nguyên), Titus nói với cha mình rằng ông thấy thuế này thật “đáng ghét.” Và Vespasian trả lời: “Pecunia non olet ” - “Tiền không hôi thối.”

“Matrícula de Tributos” của Đế chế Aztec

Vào thời kỳ đỉnh cao của mình vào thế kỷ 15 và 16, Đế chế Aztec giàu có và hùng mạnh nhờ thuế. Nhà sử học Michael E. Smith đã nghiên cứu hệ thống thu thuế của đế chế này và thấy rằng nó cực kỳ phức tạp, với nhiều loại mặt hàng khác nhau được thu thập ở các cấp chính quyền khác nhau.

Tất cả các loại thuế đều được chuyển đến cơ quan quản lý trung ương của người Aztec, Triple Allience - một liên minh của ba nền văn minh làm nên đế chế này. Tại đó, họ lưu giữ hồ sơ tỉ mỉ về việc ai đã gửi những gì. Nhiều hồ sơ trong số này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

Những hồ sơ nổi tiếng nhất được tìm thấy trong “Matrícula de Tributos” - một sổ đăng ký đầy màu sắc và những chữ tượng hình cho thấy chính xác số lượng da báo đốm, đá quý, ngô, ca cao, bóng cao su, thỏi vàng, mật ong, muối và hàng dệt may mà chính phủ đã thu được trong mỗi mùa thuế.

Thuế râu ở Nga

Việc sử dụng rộng rãi tiền xu và tiền tệ đã có tác động cân bằng đối với hệ thống thuế, nhưng những người cai trị không ngần ngại áp dụng một số biện pháp đánh thuế để đạt được mục đích của họ.

Sa hoàng Peter I đã cố gắng làm cho nước Nga "hiện đại" hơn bằng cách bắt đàn ông cạo râu hoặc nộp thuế. (Nguồn: Getty Images/National Geographic)

Năm 1698, nhà cải cách người Nga Peter Đại đế đã tìm cách biến nước Nga giống với các quốc gia "hiện đại" ở Tây Âu, nơi mà việc cạo râu sạch sẽ, gọn gàng được Peter coi là hiện đại hóa. Sau khi trở về Nga, sa hoàng đã áp dụng thuế râu đối với thần dân của mình - những người ưa thích để râu.

Bất kỳ người đàn ông Nga nào muốn nuôi râu đều phải trả thuế: Những người nông dân phải trả một khoản phí nhỏ, trong khi giới quý tộc và thương nhân có thể phải trả tới 100 ruble.

Những người đã đóng thuế cũng được yêu cầu mang theo các “chứng nhận râu” bất cứ nơi nào họ đến để chứng minh rằng họ đã đóng thuế cho đặc quyền này. Thuế râu của Peter Đại đế không tồn tại lâu. Catherine Đại đế đã bãi bỏ nó vào năm 1772./.