Không chỉ dừng ở việc mở rộng thị trường, Việt Nam hướng tới xây dựng một hệ sinh thái xúc tiến thương mại hiện đại, bền vững, lấy đổi mới sáng tạo làm động lực để chinh phục thị trường toàn cầu.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động nhanh, xu hướng bảo hộ gia tăng và các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường, hoạt động xúc tiến thương mại của Việt Nam đang bước vào giai đoạn "bản lề" để tái cấu trúc toàn diện. Xúc tiến thương mại trong giai đoạn mới không chỉ là công cụ xuất khẩu mà trở thành chiến lược quốc gia, mở đường cho sản phẩm Việt Nam chinh phục thị trường toàn cầu.

Thông tin này được nhấn mạnh tại Diễn đàn Xúc tiến Xuất khẩu Việt Nam 2025 với chủ đề “Go Global: Chinh phục thị trường quốc tế” do Bộ Công Thương tổ chức sáng ngày 26/11 tại Hà Nội.

Thay đổi tư duy để mở "cánh cửa mới"

Nhìn lại chặng đường 2021-2025, bức tranh xuất khẩu của Việt Nam đã ghi nhận những gam màu sáng với sự bứt phá mạnh mẽ. Kim ngạch xuất khẩu duy trì mức tăng trưởng hai con số và cán cân thương mại ghi nhận xuất siêu ổn định trong hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, những thành tích đó không đảm bảo cho sự an toàn trong tương lai khi "cơn gió ngược" từ kinh tế toàn cầu ngày càng mạnh.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhận định Việt Nam đang ở trong một giai đoạn bản lề quan trọng. Thế giới biến động sâu sắc với sự thay đổi địa chính trị, xung đột thương mại, và đặc biệt là xu hướng bảo hộ gia tăng song hành cùng yêu cầu cấp bách về chuyển đổi xanh.

“Tư duy cũ sẽ không mở ra cánh cửa mới. Chúng ta cần thay đổi cách làm, thay đổi công cụ và thay đổi cách tư duy về xúc tiến thương mại. Mô hình mới phải dựa trên dữ liệu, công nghệ và sự liên kết của toàn bộ hệ thống,” ông Phú nhấn mạnh.

Lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại thẳng thắn chỉ ra những "điểm nghẽn" lớn mà Việt Nam đang đối diện: Giá trị gia tăng nội địa còn thấp; sự liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và khối FDI còn lỏng lẻo; mạng lưới xúc tiến thương mại thiếu tính thống nhất và thiếu cơ chế chia sẻ dữ liệu hiệu quả. Chính thực tế này đòi hỏi một hệ sinh thái xúc tiến thương mại mới: Hiện đại hơn, chuyên nghiệp hơn và gắn kết chặt chẽ mọi nguồn lực.

Để giải quyết bài toán trên, Kế hoạch Xúc tiến thương mại quốc gia giai đoạn 2026-2030 đang được Bộ Công Thương hoàn thiện dựa trên 5 định hướng chiến lược chủ đạo, đóng vai trò là "xương sống" cho cuộc tái cấu trúc toàn diện gồm: Xúc tiến thương mại theo cụm ngành hàng; thúc đẩy chuyển đổi xanh và tiêu chuẩn bền vững trong xuất khẩu; hình thành hệ sinh thái xúc tiến thương mại số, nơi dữ liệu trở thành tài sản cốt lõi; xây dựng bộ nhận diện xuất khẩu quốc gia, thống nhất hình ảnh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế, gắn với chương trình Thương hiệu quốc gia Vietnam Value và triển khai Chương trình “Go Global.”

Làm rõ hơn về Chương trình “Go Global,” ông Trần Huy Hoàn, Chuyên viên chính Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, chương trình “Go Global” đã được trình Thủ tướng Chính phủ với những định hướng mang tính đột phá về tư duy.

Điểm nhấn quan trọng là việc mở rộng khái niệm xuất khẩu. Không chỉ giới hạn ở hàng hóa vật lý, Việt Nam hướng tới xuất khẩu dịch vụ, đặc biệt là các dịch vụ tri thức, công nghệ và sáng tạo; đồng thời nỗ lực nâng cao tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong từng sản phẩm.

Thêm vào đó, chương trình coi đầu tư ra nước ngoài là một kênh quan trọng để doanh nghiệp Việt thâm nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu và chủ động tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA), thay vì chỉ thụ động chờ đơn hàng tại sân nhà.

Mục tiêu cao nhất là gia tăng “dấu chân Việt Nam” trên bản đồ thế giới. Sự hiện diện này không chỉ bằng hàng hóa mà còn bằng con người, văn hóa, tài chính và giáo dục, hình thành nên một hệ sinh thái Việt toàn cầu thay vì chỉ vài thương hiệu đơn lẻ.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, chương trình tập trung vào việc nâng cao năng lực và bồi dưỡng tư duy toàn cầu cho doanh nghiệp; triển khai thí điểm các mô hình xuất khẩu xuyên biên giới; và đặc biệt là phát triển lực lượng tiên phong gồm các doanh nghiệp lớn dẫn dắt cùng những doanh nghiệp vừa và nhỏ có tiềm năng vươn lên thành “kỳ lân khu vực”.

“Go Global không phải cuộc chơi của riêng doanh nghiệp lớn. Nhà nước phải tạo hệ sinh thái, còn doanh nghiệp phải dấn thân,” ông Hoàn nhấn mạnh.

Học và làm chủ luật chơi mới

Dưới góc nhìn chuyên gia, Tiến sỹ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, đưa ra những cảnh báo xác đáng về chất lượng tăng trưởng.

“Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu cao, nhưng giá trị tạo ra cho doanh nghiệp Việt vẫn quá thấp. Chúng ta làm nhiều, nhưng phần 'ngon' trong chuỗi giá trị lại nằm ở người khác,” ông Thành nhận định.

Ông Thành chỉ ra hàng loạt nghịch lý đang tồn tại: Dù Việt Nam xuất siêu hàng hóa nhưng lại nhập siêu dịch vụ, đặc biệt là du lịch; liên kết giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước còn yếu khiến hiệu ứng lan tỏa công nghệ chưa đạt kỳ vọng. Cơ cấu thị trường vẫn mất cân đối nghiêm trọng khi gần 45% tổng kim ngạch tập trung vào hai thị trường Hoa Kỳ và Trung Quốc. Dù nói nhiều về đa dạng hóa, nhưng thực tế doanh nghiệp vẫn "loay hoay quanh vài thị trường dễ tính."

Theo ông Thành, bối cảnh thế giới đang định hình lại luật chơi dựa trên ba giá trị cốt lõi: Bền vững, bao trùm và sáng tạo. Do đó, Việt Nam không thể tiếp tục cạnh tranh bằng giá rẻ. “Go Global không chỉ là đi ra thế giới, mà là mang thế giới về Việt Nam để học, hiểu và làm chủ luật chơi mới,” ông Thành nhấn mạnh.

Đồng quan điểm từ góc độ doanh nghiệp công nghệ, ông Nguyễn Mạnh Hà, Giám đốc Công ty Cổ phần AHT Tech, cho rằng sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang buộc các doanh nghiệp phải định hình lại mô hình.

“Ngày trước, chúng ta tự hào xuất khẩu trí tuệ nhưng nếu chỉ làm thuê theo đơn hàng (outsourcing), AI sẽ làm thay. Muốn tồn tại, doanh nghiệp phải hiểu sâu ngành, hiểu văn hóa đối tác và dùng AI để sáng tạo giải pháp,” ông Hà phân tích.

Ông Hà cũng cho rằng hành trình Go Global cần thế "kiềng ba chân": Con người, Vốn và Hệ sinh thái. Tiền có thể vay, trí tuệ người Việt có thừa, nhưng nếu thiếu vốn xã hội và mạng lưới kết nối để mở cửa thị trường, giấc mơ toàn cầu sẽ vẫn chỉ là lời hứa.

Xúc tiến thương mại trong giai đoạn mới không còn là những chuyến đi đơn lẻ hay những hội chợ truyền thống. Đó là cuộc chuyển mình của cả một hệ thống, nơi Nhà nước kiến tạo đường băng Xanh và số để doanh nghiệp Việt "cất cánh" bằng chính nội lực và trí tuệ của mình./.