Suốt cuộc đời hoạt động, cống hiến, nhà báo Thái Duy chỉ có một chức vụ duy nhất là phóng viên với mục tiêu cầm bút là viết vì dân, nói đúng sự thật, tôn trọng sự thật.

Tuổi đời ngót gần trăm, Nhà báo Thái Duy vẫn rất minh mẫn. Ông bảo rằng trong số bảy nhà báo lão thành được tôn vinh tại Hội nghị “Gặp mặt, tuyên dương người làm báo tiêu biểu” năm 2020, chỉ có ông là người duy nhất còn giữ chức danh phóng viên trong khi những người còn lại đều đã là lãnh đạo cơ quan báo chí.

Tại tọa đàm “Thái Duy-Sống và Viết” diễn ra chiều 9/8 tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam, ông nhắc lại câu chuyện này và khẳng định: “Chỉ làm phóng viên, với tôi như thế là sung sướng lắm rồi!”

Theo Phó Chủ tịch thường trực Hội nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi, suốt sự nghiệp báo chí của mình, Nhà báo Thái Duy luôn chiến đấu không mệt mỏi vì độc lập tự do cho dân tộc, vì hạnh phúc Nhân dân và vì sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam.

“Sống như là viết, viết là sống. Cả cuộc đời làm báo của Thái Duy là cuộc đời của một con người phấn đấu không mệt mỏi, không chùn bước để ‘Chống lại những gì đã cũ kỹ, hư hỏng để tạo ra những cái mới mẻ, tươi tốt’ như lời Bác Hồ căn dặn trong Di chúc,” ông Nguyễn Đức Lợi nói.

Phó Chủ tịch thường trực Hội nhà báo Việt Nam cũng điểm lại các dấu mốc trong cuộc đời và sự nghiệp của nhà báo Thái Duy. Ông tên thật là Trần Duy Tấn, sinh năm 1926, tại tỉnh Bắc Giang. Ông bắt đầu làm Báo Cứu Quốc từ năm 1949.

Đầu năm 1964, nhà báo Thái Duy cùng Tổng Biên tập Báo Cứu Quốc Trần Phong (bút danh Kỳ Phương), Thư ký tòa soạn Tống Đức Thắng (Trần Tâm Trí) vào miền Nam để xây dựng Báo Giải Phóng (thuộc Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam), số đầu tiên phát hành ngày 20/12/1964.

Ngày 4/2/1977, Báo Cứu Quốc và Báo Giải Phóng được sáp nhập vào Báo Đại Đoàn Kết và ra số đầu tiên ngày 5/2/1977. Ông tiếp tục làm phóng viên Báo Đại Đoàn Kết đến năm 1995 thì nghỉ hưu. Là cây bút chủ lực của Báo Đại Đoàn Kết viết về "khoán chui" từ năm 1979 đến 1986, những bài báo của ông đã được tập hợp lại thành cuốn sách "Khoán chui hay là chết," được Nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 2013.

Nhà báo Thái Duy còn có một bút danh nổi tiếng nữa là Trần Đình Vân. Cái tên Trần Đình Vân gắn liền với cuốn sách "Sống như Anh" - viết về cuộc đời Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Văn Trỗi qua lời kể của chị Phan Thị Quyên, vợ anh Trỗi.

Bản thảo được một phóng viên Liên Xô (trước đây) mang ngay ra miền Bắc, qua đường hàng không từ Phnom Penh, tới Bác Hồ, được Bác khen ngợi, chỉ đạo in thành sách, do chính Bác viết đề tựa: "Vì Tổ quốc, vì nhân dân, liệt sỹ Nguyễn Văn Trỗi đã anh dũng đấu tranh đến hơi thở cuối cùng. Chí khí lẫm liệt của anh hùng Trỗi là một tấm gương cách mạng sáng ngời cho mọi người yêu nước, nhất là các cháu thanh niên học tập...”

[Tri ân du kích quân tham gia "Chiến dịch Nguyễn Văn Trỗi" ở Venezuela]

Từ cái tên ban đầu là “Những lần gặp gỡ cuối cùng,” Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đổi tên thành “Sống như Anh,” chữ Anh (Trỗi) viết hoa, đăng nhiều kỳ trên các báo và xuất bản lần đầu ở Nhà xuất bản Văn học tháng 7/1965.

“Sống như Anh” đã tạo ra một làn sóng mạnh mẽ, dấy lên trong cả nước phong trào noi gương Anh Trỗi thi đua sản xuất và diệt giặc. Ngoài ra, “Sống như Anh” là một tác phẩm lớn không chỉ vì đối tượng phản ánh của nó rất vĩ đại mà lao động nghệ thuật của tác giả cũng rất tinh diệu, công phu và trở thành cuốn sách gối đầu của bao thế hệ, với hàng triệu bản in, từng dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, từng tái bản rất nhiều lần.

Nhà báo Thái Duy nhớ lại: "Sau này tôi mới biết các đồng chí trong Bộ Chính trị, Ban Bí thư rất quan tâm đến cuốn sách. Chỉ khoảng 1 tháng sau khi gửi, anh em chúng tôi ở chiến trường đã được nghe đọc ‘Sống như Anh’ qua làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam."

Chia sẻ tại buổi toạ đàm, nguyên Phó Chủ tịch thường trực Hội nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi khẳng định những tác phẩm báo chí của Thái Duy không chỉ là những dẫn chứng sắc bén từ thực tế, rực lửa chiến đấu, can đảm hy sinh mà còn có tính lý luận.

“Nhà báo Thái Duy là tấm gương sáng cho các nhà báo hiện tại, đặc biệt là những nhà báo trẻ. Ông là một con người giản dị, bản lĩnh và hội tụ phẩm chất đạo đức của người làm báo chân chính,” ông Hồ Quang Lợi nhất mạnh./.