Kế hoạch nhằm góp phần triển khai hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số ở Lạng Sơn, Bắc Kạn, Hà Giang, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Thừa Thiên-Huế và An Giang.

Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định số 2962 /QĐ-BVHTTDL về việc phê duyệt Kế hoạch “Hỗ trợ nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một” của Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam.

Kế hoạch thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024 nhằm góp phần triển khai hiệu quả công tác "Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch" trên địa bàn các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Kạn, Hà Giang, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Thừa Thiên Huế và An Giang.

Kế hoạch cũng nhằm thực hiện đồng bộ giữa nghiên cứu, bảo tồn văn hóa nghệ thuật với tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một.

Cụ thể, trong quý 4/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam phối hợp Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Kạn, Hà Giang, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Thừa Thiên-Huế và An Giang và các cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện nhiệm vụ thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số năm 2024.

Tại Lạng Sơn tổ chức nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy Lễ cấp sắc của người Dao, xã Công Sơn, huyện Cao Lộc; Lẩu Then của người Nùng, thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định; hát Xắng Cọ của người Sán Chỉ ở huyện Lộc Bình.

Tại tỉnh Bắc Kạn nghiên cứu, bảo tồn và phát huy hoa văn trên trang phục truyền thống dân tộc Dao Tiền ở tỉnh Bắc Kạn trong phát triển các sản phẩm du lịch. Sưu tầm tư liệu, nghiên cứu, tìm hiểu hoa văn trên trang phục truyền thống của người Dao Tiền ở Bắc Kạn dựa trên cơ sở văn hóa của hoa văn gắn với các yếu tố điều kiện địa lý - tự nhiên, đặc trưng văn hóa vùng miền, đặc trưng văn hóa tộc người; khái quát lịch sử hình thành và phát triển của hoa văn trên trang phục trong đời sống văn hóa người của người Dao Tiền ở Bắc Kạn.

Tại Hà Giang nghiên cứu tổng quan về dân tộc Lô Lô, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Tổ chức lớp tập huấn, truyền dạy các nghi lễ Rửa làng của dân tộc Lô Lô có nguy cơ mai một, trình diễn, tái hiện các loại hình văn hóa phi vật thể tiêu biểu của người Lô Lô.

Sản xuất phim tài liệu phục vụ công tác bảo tồn và tuyên truyền, quảng bá văn hóa truyền thống của dân tộc Lô Lô trình chiếu phim di sản trực tiếp tại cộng đồng, tuyên truyền thông qua hệ thống bảng tin, mã code QR, mạng xã hội.

Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát huy Lễ rửa làng của dân tộc Lô Lô huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang (nghi lễ đặc sắc của dân tộc dưới 10.000 người) nhằm phục vụ công tác bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể gắn với phát triển du lịch và phục vụ tuyên truyền, quảng bá văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Hà Giang.

Tại Bắc Giang, nghiên cứu, bảo tồn, truyền dạy và trình diễn tri thức dân gian trong tục làm nhà táng (làn thai) nhằm mục đích tuyên truyền quảng bá phổ biến rộng rãi giá trị văn hóa tri thức dân gian trong việc trang trí nhà táng của dân tộc Cao Lan ở xã Xuân Lương, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.

Tư liệu hóa di sản một cách bài bản đầy đủ quy trình, phản ảnh trung thực giá trị và cách chủ thể văn hóa thực hành nó trong môi trường cộng đồng họ; Nhằm chuyển giao kết quả nghiên cứu cho người Cao Lan và chính quyền địa phương nhằm phục vụ công tác bảo tồn, phát huy, quảng bá các giá trị văn hóa tộc người Cao Lan gắn với phát triển du lịch văn hóa thuộc vùng dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Yên Thế.

Tại tỉnh Vĩnh Phúc, khảo sát, điều tra, đánh giá hoạt động thực hành bảo tồn, phát huy hát Soọng Cô trong đời sống sinh hoạt cộng đồng của đồng bào dân tộc Sán Dìu ở huyện Lập Thạch. Tổ chức lớp tập huấn, truyền dạy hát Soọng cô của người Sán Dìu ở huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc.

Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Ủy ban Nhân dân huyện Nam Đông và các cơ quan, đơn vị khác có liên quan khảo sát, điều tra, thống kê, thu thập thông tin về lễ bỏ mả truyền thống của người Cơ Tu ở thôn Dỗi, xã Thượng Lộ, làm cơ sở dữ liệu thông tin đầy đủ, toàn diện một quy trình nghi lễ bỏ mả truyền thống cho công tác phục hồi, bảo tồn phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Cơ Tu.

Xây dựng báo cáo khoa học về khảo sát, điều tra, thống kê, thu thập thông tin về lễ bỏ mả truyền thống; thực trạng biến đổi trong giai đoạn hiện nay; đề xuất các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy hiệu quả lễ hội này phục vụ cho các mục tiêu văn hoá, kinh tế, xã hội của địa phương, đặc biệt là phục vụ cho việc phát triển du lịch tại Làng văn hóa truyền thống dân tộc Cơ Tu huyện Nam Đông được xây dựng trên địa bàn xã Thượng Lộ.

Tại tỉnh An Giang, nghiên cứu, bảo tồn, phát huy nghệ thuật trình diễn trống Rebana của người Chăm ở tỉnh An Giang. Trong đó, tập trung sưu tầm, khảo sát và thống kê các bài bản và nghi lễ liên quan đến trình diễn trình diễn trống Rebana trong tiến trình lịch sử của cộng đồng Chăm ở tỉnh An Giang.

Đề xuất giải pháp khôi phục, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể nghệ thuật trình diễn trống Rebana ở hai huyện An Phú và thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang như khôi phục quy trình chế tác trống Rebana và nghi lễ liên quan, hỗ trợ vật tư, lễ vật thực hiện khôi phục quy trình chế tác, trình diễn trống Rebana. Tổ chức 2 lớp truyền dạy nghệ thuật trình diễn trống Rebana cho 50 học viên dân tộc Chăm ở 2 huyện An Phú và thị xã Tân Châu.

Việt Nam có 53 dân tộc thiểu số ít người với khoảng trên 14 triệu người, chiếm khoảng 14% dân số, phân bố trên địa bàn 58/64 tỉnh, thành cả nước. Mỗi dân tộc thiểu số lại có các sắc thái văn hoá riêng, tạo nên đời sống văn hóa Việt Nam giàu có, đa sắc màu. Văn hóa các dân tộc thiểu số là một bộ phận hữu cơ của văn hóa quốc gia, là nguồn lực nội sinh mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế hiện nay.

Qua các giai đoạn lịch sử, đặc biệt trong thời kỳ Đổi mới, Đảng và Nhà nước ta ngày càng có những chính sách cụ thể, sát hợp về văn hóa các dân tộc thiểu số và đã giành được nhiều thành tựu quan trọng trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của cộng đồng các dân tộc.

Những thành tựu về bảo tồn và phát triển văn hóa các tộc người thiểu số ở Việt Nam là rất lớn, không thể phủ nhận và đã tạo ra tiền đề quan trọng, là nền tảng cho các chiến lược phát triển văn hoá dân tộc trong thời kỳ mới. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm đặc biệt. Qua đó đã góp phần chấn hưng, quảng bá, phục hồi và phát huy giá trị văn hóa các cộng đồng dân tộc thiểu số.

Tính hiệu quả trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đã tạo nên hiệu quả quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, hình thành tư tưởng, tình cảm, tinh thần trong đời sống tinh thần của các dân tộc thiểu số và góp phần vào sự phát triển chung của địa phương, vùng và đất nước./.