Để phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh thì từ khâu quy hoạch đến quá trình triển khai xây dựng phải đảm bảo thực hiện nghiêm túc, không tùy tiện điều chỉnh quy hoạch cục bộ.

Cho rằng chất lượng đô thị hóa hiện nay chưa cao, tắc nghẽn giao thông, ngập úng khi trời mưa, ô nhiễm môi trường có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp,… nhiều ý kiến cho rằng công tác quy hoạch đô thị cần phải có tầm nhìn dài hạn hơn.

Theo đó, thời gian tới, chính quyền các đô thị cần được phân cấp và phân quyền mạnh mẽ hơn; đổi mới phát triển theo chiều sâu, tránh quy hoạch theo “tư duy lãng mạn”: Vẽ thật đẹp, nói thật hay nhưng không thực tế, khó khả thi.

Đô thị lớn trong nỗi lo “tắc-ngập”

Nói về chất lượng đô thị, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh sau hơn 35 năm đổi mới, tiến trình đô thị hóa ở Việt Nam đã đạt được nhiều thành công về hạ tầng, không gian, đóng vai trò là hạt nhân động lực phát triển.

Tuy vậy, chất lượng đô thị hóa hiện nay còn chưa cao, phát triển chủ yếu theo chiều rộng, gây lãng phí về đất đai, giảm thiểu mức độ tập trung kinh tế; kết cấu, chất lượng hạ tầng đô thị chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển dân số; chưa thích ứng với biến đổi khí hậu, ứng phó với dịch bệnh quy mô lớn.

Đáng chú ý là ô nhiễm môi trường tại các đô thị lớn vẫn đang có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp, gây ra nhiều tác động tiêu cực cho người dân và xã hội.

Theo ông Nghị, quá trình đô thị hóa ở Việt Nam nhiều năm qua diễn ra trong bối cảnh khó khăn về nguồn lực đầu tư; phát triển đô thị chủ yếu trên nền tảng đô thị hiện hữu, mở rộng và đưa các làng xã trở thành đô thị nhanh chóng, trong khi chưa đáp ứng đủ điều kiện cơ sở hạ tầng, lối sống theo văn minh đô thị...

Bên cạnh đó, phát triển kinh tế đô thị hiện nay còn khá phổ biến với quan điểm “năng lực tự nhiên” hơn là “năng lực cần được bồi đắp.” Không gian chung đô thị chưa được quan tâm, phát triển và định hướng quản lý một cách thỏa đáng; chưa hình thành được nhận thức chung trong cộng đồng về trách nhiệm giữ gìn cảnh quan, không gian chung đô thị cũng như tạo ra các giá trị kinh tế đô thị gia tăng.

[Giải pháp đột phá cho bài toán giảm ùn tắc giao thông ở Hà Nội]

Chia sẻ tại Diễn đàn phát triển bền vững đô thị Việt Nam diên ra mới đây, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cũng thẳng thắn chỉ ra thực tế là chất lượng đô thị ở nước ta hiện nay còn chưa đáp ứng được yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật, năng lực quản lý. Việc chỉnh trang, cải tạo các đô thị trung tâm, đô thị cũ, các khu chung cư xuống cấp còn bất cập về cơ chế, chính sách và lúng túng trong tổ chức thực hiện.

“Tình trạng chung của các đô thị lớn trên toàn quốc là tắc nghẽn giao thông, ngập úng khi trời mưa, ô nhiễm môi trường, tỷ lệ đất giao thông, cây xanh còn thấp, chưa đảm bảo yêu cầu,…” Phó Thủ tướng Lê Văn Thành nhấn mạnh.

Cần tầm nhìn dài hạn

Trước thực trạng nêu trên, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành lưu ý rằng công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch, phát triển đô thị, quản lý đô thị cần tiếp tục phải đổi mới tư duy, cần có tầm nhìn dài hạn, tổng thể về không gian, thời gian trong quá trình quy hoạch và phát triển đô thị. Trong số đó, hạ tầng kỹ thuật đô thị, nhất là hạ tầng giao thông, phục vụ lợi ích công cộng là những nội dung phải được quan tâm.

Đặc biệt, để phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh thì từ khâu quy hoạch chung, chi tiết đến quá trình triển khai xây dựng phải đảm bảo thực hiện nghiêm túc các quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức về tỷ lệ đất giao thông, cây xanh; không tùy tiện điều chỉnh quy hoạch cục bộ, phá vỡ quy hoạch chung.

Ông Thành cũng đề nghị chính quyền các đô thị cần chủ động, có giải pháp giải quyết tốt vấn đề ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường; tích cực thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình phát triển đô thị theo hướng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, thực hiện tốt các cam kết mạnh mẽ của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Trong khi đó, chia sẻ từ góc độ chuyên gia, kiến trúc sư Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng để phát triển đô thị bền vững, trước tiên cần phải nghiên cứu, tính toán rất kỹ thực tế về không gian mở, không gian ngầm, đô thị ngầm, hạ tầng kỹ thuật, giao thông, thoát nước; tránh tình trạng tư duy lãng mạn, vẽ thật đẹp, nói thật hay nhưng không thực tế, khó khả thi.

Theo Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh, ngoài các giải pháp như quy hoạch đô thị phải có cách tiếp cận đa ngành, bao trùm với tầm nhìn dài hạn, toàn diện kể trên, trong quá trình triển khai cần đặc biệt chú ý về quy hoạch quản lý sử dụng không gian nổi, không gian ngầm và hệ thống công trình ngầm đô thị.

Cùng với đó, việc hoàn thiện đồng bộ thể chế, chính sách tạo thuận lợi cho quá trình đô thị hóa, công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị bền vững cũng cần được đẩy nhanh. Trong đó, trọng tâm là xây dựng Luật để quản lý phát triển đô thị bền vững.

Ngoài ra, để phát triển đô thị bền vững theo hướng đô thị xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai và dịch bệnh, thời gian tới cần thực hiện phân cấp và phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền các đô thị.

Bên cạnh đó là thực hiện cấu trúc lại không gian phát triển kinh tế đô thị; nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng mật độ kinh tế và tính liên kết vùng, liên kết giữa các đô thị, liên kết giữa đô thị và nông thôn trong phát triển kinh tế đô thị; đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế của các đô thị thông qua phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo./.