Quản trị tài nguyên nước là yêu cầu sống còn, theo đó nhiều doanh nghiệp đã tiên phong áp dụng các sáng kiến quản lý nước bền vững, cải tiến công nghệ tiết kiệm, tái sử dụng và tái tạo nước sản xuất.

Trước những thách thức ngày càng gia tăng từ biến đổi khí hậu và áp lực phát triển kinh tế, việc quản trị và bảo tồn tài nguyên nước đã trở thành yêu cầu sống còn cho tương lai bền vững của Việt Nam.

Nhấn mạnh tầm quan trọng này, Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD) thuộc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức chương trình Chia sẻ về phát triển bền vững với các cơ quan truyền thông lần thứ 8 liên tiếp với chủ đề "Tăng cường quản trị, bảo tồn tài nguyên nước vì mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu," ngày 16/9.

Kêu gọi hành động chung

Nước được ví là “mạch máu” nuôi dưỡng nền kinh tế và đời sống xã hội. Từ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, đến sinh hoạt hàng ngày và dịch vụ, mọi hoạt động đều phụ thuộc vào nguồn tài nguyên quý giá này. Đặc biệt, nước sạch còn là yếu tố quan trọng để thực hiện các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, cụ thể là SDG 6 về nước sạch và vệ sinh, SDG 12 về tiêu dùng và sản xuất bền vững và SDG 13 về ứng phó với biến đổi khí hậu.

Trên thực tế, Việt Nam mặc dù sở hữu tổng nguồn nước mặt ước đạt 830–840 tỷ m³/năm và nước ngầm khoảng 47,5–63 tỷ m³/năm, nhưng lại đối mặt với thách thức đáng lo ngại khi khoảng 37% lượng nước sẵn có được tạo ra trên lãnh thổ. Còn lại, hơn 60% còn lại phụ thuộc vào nguồn nước mặt từ ngoài lãnh thổ với khoảng 75% dòng chảy xuyên biên giới, khiến quốc gia dễ bị tổn thương trước các tác động của biến đổi khí hậu và những diễn biến xuyên biên giới. Mặc dù Luật Tài nguyên nước đã được ban hành (năm 2012, sửa đổi 2023) cùng các quy hoạch lưu vực sông, song giới chuyên môn chỉ ra việc giám sát và phối hợp liên ngành vẫn còn hạn chế, tạo ra những khe hở trong quản lý và bảo vệ nguồn nước.

Trong bối cảnh cấp bách đó, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI, Chủ tịch VBCSD nhấn mạnh vai trò của khối doanh nghiệp trong việc bảo tồn và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước ngày càng trở nên quan trọng.

"Quản trị tài nguyên nước là yêu cầu sống còn cho phát triển kinh tế, an ninh năng lượng và cả ổn định xã hội. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã tiên phong áp dụng các sáng kiến quản lý nước bền vững, cải tiến công nghệ tiết kiệm nước, tái sử dụng và tái tạo nước trong hoạt động sản xuất. Những mô hình này khẳng định bảo tồn nước không chỉ là 'chi phí' mà còn là khoản đầu tư chiến lược, giúp doanh nghiệp giảm rủi ro, tăng uy tín, tiếp cận nguồn vốn xanh và đáp ứng yêu cầu ESG toàn cầu," ông Vinh nói.

Bên cạnh đó, lãnh đạo VCCI đã cũng chỉ ra những doanh nghiệp đại diện đang dẫn dắt xu hướng này. Có thể kể đến, Nestlé Việt Nam - đơn vị đã công bố mục tiêu đến năm 2025 sẽ hoàn trả lượng nước sạch cho cộng đồng và môi trường tương đương 100% lượng nước công ty sử dụng trong sản xuất. HEINEKEN Việt Nam gây ấn tượng với mô hình trồng rừng, bảo vệ đa dạng sinh học, từ đó bù hoàn hơn 690 triệu lít nước mỗi năm tại lưu vực sông Tiền. Cùng với đó, BAT Việt Nam và Samsung Việt Nam cũng đã hoàn thành cam kết 100% nhà máy sản xuất đạt chứng chỉ Quản lý Nguồn nước AWS. Hay, Suntory Pepsico Việt Nam hiện thực hóa cam kết với chương trình bảo tồn nguồn nước Water of Life đã bước sang năm thứ 10.

Tuy nhiên, ông Vinh cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức trong nền kinh tế. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) chưa đủ năng lực tài chính, thiếu công nghệ, thiếu cơ chế hỗ trợ để theo kịp. Vì thế, cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, các tổ chức tài chính và đặc biệt là báo chí – để lan tỏa, truyền cảm hứng và kết nối cộng đồng để cùng hành động. Ông nhấn mạnh tin tưởng vai trò cầu nối của truyền thông có thể góp phần nhân rộng những mô hình thành công, để một doanh nghiệp tiên phong có thể trở thành hàng trăm, hàng nghìn doanh nghiệp hưởng ứng, biến câu chuyện tiết kiệm từng lít nước trở thành dòng chảy quốc gia về bảo toàn nguồn nước trên lãnh thổ.

Đại diện phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Hữu Hoàng - Trưởng bộ phận Phát triển bền vững của HEINEKEN Việt Nam cho biết bảo tồn nguồn nước và thiên nhiên là một trong những trọng tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Thông qua nhiều sáng kiến bảo tồn nguồn nước và những nỗ lực tăng cường hợp tác đa bên, HEINEKEN Việt Nam đã hiện thực hóa tham vọng cân bằng nước sớm hơn 5 năm so với dự kiến tại lưu vực sông Tiền - khu vực đang đối mặt với nhiều áp lực về nước. Thành tựu này đánh dấu cột mốc quan trọng trên hành trình phát triển bền vững 'Vì một Việt Nam tốt đẹp hơn' của chúng tôi, là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của sự chung tay hành động giữa doanh nghiệp, chính phủ, các tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc ứng phó với những thách thức môi trường.

Rủi ro trong đảm bảo an ninh nguồn nước

Về tính cấp thiết, ông Hoàng Việt – Giám đốc Chương trình Nước, Tổ chức WWF-Việt Nam, chỉ ra ở cấp độ toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng, nước không chỉ là tài nguyên thiên nhiên, mà còn là nền tảng cho lương thực, năng lượng và sinh kế của hàng chục triệu người dân. Đứng trước các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, khai thác thiếu kiểm soát cũng như ô nhiễm nguồn nước từ các hoạt động của con người, toàn cầu đang phải chứng kiến sự suy giảm và khan hiếm nguồn nước cùng với các rủi ro trong đảm bảo an ninh nguồn nước. Điều này đòi hỏi chúng ta cần có cách tiếp cận toàn diện hơn, khoa học hơn trong quản trị nguồn tài nguyên thiết yếu này của cuộc sống. Ông Việt nhấn mạnh chỉ khi có sự chung tay của tất cả các bên từ Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng đến báo chí, thì an ninh nguồn nước mới được đảm bảo cho hôm nay và cho tương lai.

Ông Hoàng Việt cũng giới thiệu các công cụ như Water Risk Filter và khung Water Stewardship, được WWF chứng minh tính hiệu quả trong việc giúp doanh nghiệp và địa phương ở Việt Nam nhận diện các rủi ro, chủ động thích ứng và tạo ra giá trị bền vững từ nước, thay vì chỉ coi đó là một chi phí đầu vào.

Theo ông Nguyễn Minh Khuyến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên ngược, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các thách thức lớn trong quản lý tài nguyên nước của Việt Nam. Áp lực phát triển kinh tế-xã hội, nhu cầu nước tăng gấp 3 lần trong 50 năm qua do gia tăng dân số, phát triển nông nghiệp, công nghiệp, đô thị hóa. Dự báo đến năm 2030, nhu cầu sử dụng nước cho các ngành khoảng 122,47 tỷ m3/năm và đến năm 2050 khoảng 131,7 tỷ m3/năm. Cùng với đó, ô nhiễm nguồn nước gia tăng và những mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng nước gia tăng. Điều này dẫn đến hiệu quả khai thác, sử dụng nước trong các ngành còn thấp (mặc dù GDP đầu người tăng nhanh, giá trị tạo ra từ mỗi m3 nước chỉ đạt 2,37 USD, bằng 12% so với mức trung bình toàn cầu 19,42 USD). Trong khi, nền kinh tế đang phải đối mặt với sự suy giảm rừng đầu nguồn và tác động biến đổi khí hậu. Đặc biệt là thiếu công cụ hỗ trợ ra quyết định cũng như an ninh nguồn nước chưa được quan tâm đúng mức và đầu tư và tài chính ngành nước còn thiếu hụt.

“Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, mức đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia của Việt Nam hiện chỉ đạt 2/5 (thấp hơn Indonesia 3/5, Hàn Quốc và Úc 4/5). Tài nguyên có giá trị nhưng không được định giá kinh tế đầy đủ, dẫn đến lãng phí và ý thức bảo vệ chưa cao,” ông Khuyến dẫn chứng.

Trên cơ sở đó, ông Khuyến chỉ ra những giải pháp từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Cụ thể, chủ trì xây dựng giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu, suy giảm, ô nhiễm nguồn nước; Xây dựng Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu tài nguyên nước quốc gia; Công bố Kịch bản nguồn nước hàng năm từ 2025; Nghiên cứu đề xuất phương án tăng cường khả năng trữ nước, điều tiết nguồn nước, liên kết vùng; Xây dựng kế hoạch, chương trình, đề án phục hồi nguồn nước; Giải quyết vấn đề nguồn nước liên quốc gia; Đầu tư các công trình hạ tầng lớn.

“Trong bối cảnh nguồn lực ngân sách Nhà nước còn hạn chế, việc huy động sự tham gia của khu vực tư nhân thông qua Hợp tác công – tư (PPP) là hết sức cấp thiết. PPP không chỉ bổ sung vốn mà còn mang lại kinh nghiệm quản lý, công nghệ tiên tiến và phương thức vận hành hiệu quả,” ông Khuyến nói.

Nối tiếp phiên hội thảo, VBCSD đã tổ chức chuyến tham quan và làm việc tại Nhà máy Coca-Cola Việt Nam. Vào tháng 7/2025, Coca-Cola Việt Nam đã khánh thành nhà máy sản xuất mới tại tỉnh Tây Ninh với tổng vốn đầu tư 136 triệu USD, công suất thiết kế hơn 1 tỷ lít nước giải khát/năm. Nhà máy này được đầu tư dây chuyền sản xuất tự động hóa giúp tiết kiệm hiệu quả nguồn tài nguyên và giảm thiểu tối đa tác động đến môi trường, đồng hành cùng cam kết đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Riêng trong năm 2024, công ty này đã dành hơn một triệu USD cho các dự án phát triển bền vững, bao gồm xử lý phế liệu bao bì, tái tạo nguồn nước, cung cấp nước lọc miễn phí cho cộng đồng và các giải pháp chống biến đổi khí hậu. Hiện, Coca-Cola Việt Nam nằm trong Top 2 Doanh nghiệp phát triển bền vững năm 2024 (CSI) và Top 1 Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài bền vững hàng đầu Việt Nam giai đoạn 2024-2025 tại Giải thưởng Rồng Vàng./.