Tỉnh Ninh Bình đã và đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ góp phần cùng cả nước sớm gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC), hướng tới nghề cá bền vững và có trách nhiệm.

Với quyết tâm chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), tỉnh Ninh Bình đã và đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ góp phần cùng cả nước sớm gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC), hướng tới nghề cá bền vững và có trách nhiệm.

Cùng với việc không để tàu cá “3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không được cấp phép) ra khơi khai thác thủy hải sản, cơ quan chức năng tỉnh Ninh Bình cũng mạnh tay xử lý với những vi phạm trong khai thác thủy sản.

Siết chặt quản lý

Thực hiện tháng cao điểm chống IUU, tỉnh Ninh Bình tập trung mọi nguồn lực, phát huy tối đa vai trò của cán bộ, công chức cấp xã, nắm chắc các địa bàn trọng tâm, trọng điểm; khoanh vùng, theo dõi, quản lý từng tàu cá, ngư dân có nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài, các đối tượng lao động nghề cá không có địa chỉ tạm trú tại địa phương hoặc người của địa phương khác.

Xã Hải Thịnh hiện có 72 phương tiện khai thác hải sản với trên 230 thuyền viên trực tiếp đi biển. Xã đã thường xuyên cập nhập danh sách tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, tàu nguy cơ cao IUU để phối hợp với Đồn Biên phòng Cửa khẩu cảng Hải Thịnh, cảng cá Ninh Cơ và các lực lượng chức năng quản lý, giám sát chặt chẽ; cương quyết đưa những tàu này vào khu vực neo đậu tập trung để đảm bảo tàu được theo dõi 24/24 giờ, không thể đi khai thác. Đồng thời đôn đốc, hướng dẫn tàu cá không đủ điều kiện hoạt động khẩn trương hoàn thiện các thủ tục để được khai thác trên biển.

Ông Nguyễn Văn Long, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Hải Thịnh, cho biết qua rà soát, trên địa bàn xã hiện có 1 tàu không đủ điều kiện hoạt động được đưa vào diện nguy cơ cao do thiết bị giám sát hành trình bị hỏng và chưa được cấp phép. Phòng Kinh tế xã đã hướng dẫn, hỗ trợ chủ tàu làm xong thủ tục và đã được cấp đăng ký, đăng kiểm, an toàn thực phẩm; hỗ trợ liên hệ đơn vị cung cấp để sửa lại thiết bị giám sát hành trình và đang làm thủ tục cấp phép. Tàu cá này được đưa vào khu neo đậu tập trung, trên tàu không có ngư lưới cụ, được giám sát và chỉ được ra khơi khi có đầy đủ các thủ tục và cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Cùng với chính quyền địa phương, Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh đã chỉ đạo các đơn vị tăng cường lực lượng, phương tiện tuần tra, kiểm soát chống khai thác IUU; duy trì chốt chặn 24/24 giờ tại các cửa sông, ven biển của tỉnh, không cho các tàu cá thiếu thủ tục giấy tờ và các trang thiết bị ra khơi hoạt động. Những phương tiện cố tình vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.

Các cơ quan chức năng địa phương cũng chú trọng rà soát, thống kê, quản lý tàu cá, nhất là những tàu hoạt động dài ngày trên biển, tàu thường xuyên neo đậu, hoạt động ngoài tỉnh. Từ đầu năm 2025 đến nay, các Đồn, Trạm biên phòng đã kiểm tra, kiểm soát, giám sát trên 3.600 lượt tàu xuất bến; hơn 3.400 lượt tàu nhập bến.

Công an tỉnh Ninh Bình phối hợp với các ngành chức năng thực hiện nhiệm vụ tổng rà soát, thống kê, cập nhật thông tin tàu cá theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tính đến ngày 7/11, lực lượng công an đã rà soát được 855 chủ tàu, 1.038 thuyền trưởng, máy trưởng và 1.666 thuyền viên. Lực lượng Công an cấp xã tổ chức ký cam kết không vi phạm khai thác IUU đối với 794 chủ tàu đồng thời phối hợp xác minh theo danh sách các tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) theo Thông báo số 292/TB-TSKN ngày 10/10/2025 của Chi cục Thủy sản-Kiểm ngư.

Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư tỉnh hàng ngày xác định danh sách tàu cá mất kết nối giám sát hành trình dưới 6 giờ, tàu cá hoạt động ở vùng gần ranh giới được phép khai thác trên biển để thông báo, liên hệ, gặp trực tiếp động viên, thăm hỏi bảo vệ quyền khai thác hợp pháp. Đồng thời nhắc nhở không được vô hiệu hóa thiết bị VMS, vượt ranh giới khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài...

Cao điểm chống khai thác IUU

Toàn tỉnh Ninh Bình có trên 1.850 tàu cá; trong đó, có 493 tàu có chiều dài lớn nhất dưới 6m do Ủy ban Nhân dân cấp xã quản lý (chiếm 26,5%); 394 tàu có chiều dài từ 6m-<12m (chiếm 21,3%); 378 tàu có chiều dài từ 12m-<15m (chiếm 20,4%) và tàu từ 15m trở lên có 589 tàu (chiếm 31,8%). Tổng số lao động khai thác thủy sản trực tiếp trên biển là 5.697 người.

Ông Hoàng Mạnh Hà, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản-Kiểm ngư tỉnh Ninh Bình, cho biết hiện nay, công tác quản lý tàu cá tại tỉnh được thực hiện chặt chẽ, đảm bảo tàu cá phát triển đúng định hướng và hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản. Do đó, số tàu cá vùng biển ven bờ của tỉnh có xu hướng giảm; tàu cá vùng khơi có xu hướng tăng góp phần tăng năng suất, hiệu quả khai thác, phát triển nghề cá theo hướng bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội địa phương.

Từ đầu năm 2025 đến ngày 23/10, tổng sản lượng khai thác thủy sản toàn tỉnh ước đạt 58.263 tấn đạt 82,96% kế hoạch; trong đó, khai thác biển đạt 52.165 tấn, khai thác nội địa đạt 6.098 tấn.

Thực hiện đợt cao điểm chống khai thác IUU, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh thường xuyên rà soát, cập nhật dữ liệu tàu cá của tỉnh trên cơ sở dữ liệu quốc gia ngành thủy sản VNFishbase. Tính đến ngày 26/10, tỉnh đã đăng ký cho 1.361/1.361 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 6m trở lên và cập nhật thông tin của 1.361 tàu cá vào cơ sở dữ liệu nghề cá Quốc gia (Vnfishbase) đạt 100%.

Từ đầu năm 2024 đến nay, tỉnh Ninh Bình đã xóa đăng ký 379 tàu cá do bán ra tỉnh ngoài, bị chìm đắm, giải bản, mất tích. Hằng tuần đơn vị chức năng địa phương lập danh sách tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU theo quy định, báo cáo Cục Thủy sản và Kiểm ngư và đăng tải lên Hệ thống giám sát tàu cá. Đến ngày 26/10/2025 tỉnh Ninh Bình có 21 tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU. Hiện nay, các tàu cá này đều đang nằm bờ không đi hoạt động khai thác và được cán bộ xã theo dõi, quản lý chặt chẽ.

Hiện 100% tàu cá của tỉnh đã đăng ký được viết số đăng ký, đánh dấu tàu cá theo quy định. Toàn tỉnh có 586/589 tàu đang hoạt động có chiều dài từ 15m trở lên đã lắp đặt thiết bị VMS, đạt 99,49%; 3 tàu đã đăng ký nhưng chưa lắp thiết bị VMS do chủ tàu mới đăng ký tàu cá chưa hoạt động, tàu cá nằm bờ lâu ngày, tạm dừng hoạt động.

Năm 2024 và 10 tháng của năm 2025, cơ quan chức năng tỉnh Ninh Bình đã xử phạt vi phạm hành chính 680 vụ với số tiền phạt trên 14 tỷ đồng; trong đó, xử phạt 389 vụ trong và ngoài tỉnh vi phạm về VMS; 7 vụ vi phạm vượt qua vùng được phép khai thác thủy sản trên biển; các hành vi khác 284 vụ. Số lượt tàu cá mất kết nối VMS trên 6 giờ là 606 lượt/455 tàu.

Theo cập nhật từ cơ quan chức năng, hiện tỉnh Ninh Bình không có tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài và chưa có trường hợp vi phạm nào đưa ra khởi tố, truy tố, xét xử các hành vi liên quan đến đưa tàu cá, ngư dân khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, gửi, vận chuyển thiết bị VMS theo Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP ngày 12/6/2024 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Thực tế cho thấy công tác chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh Ninh Bình vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn, do hiểu biết về pháp luật của người dân chưa đồng đều, việc ghi, nộp nhật ký khai thác, báo cáo khai thác của thuyền trưởng chưa đầy đủ, chưa kịp thời, chưa chính xác. Tình trạng tàu mất kết nối VMS trên 6 giờ khi hoạt động trên biển vẫn xảy ra. Công tác kiểm soát tàu cá ra vào cảng, các khu neo đậu chưa chặt chẽ. Tỷ lệ giám sát sản lượng, thống kê sản lượng qua các cảng cá, bến cá tư nhân, truyền thống còn thấp và chưa đồng bộ; vẫn còn tình trạng tàu cá chưa cập đúng cảng theo quy định.

Sau hợp nhất, tỉnh Ninh Bình có đường bờ biển kéo dài hơn 80 km. Tỉnh mới có 2 cảng cá được công bố mở cảng và tập trung tại cửa sông Ninh Cơ. Hiện nay, tình trạng tàu cá neo đậu, bốc dỡ sản phẩm tại nhiều bến cá tự phát, truyền thống trên các xã ven biển vẫn diễn ra nên chưa kiểm soát được 100% sản lượng bốc dỡ thủy sản.

Phó Giám đốc Ban Quản lý cảng cá Ninh Bình Lâm Văn Dương chia sẻ, hiện nay, nhiều chủ tàu thuyền đã làm thủ tục xuất nhập bến nhưng còn chưa thường xuyên. Tình trạng ra khơi không khai báo vẫn còn diễn ra hoặc có khai báo với Trạm biên phòng nhưng không khai báo qua cảng. Quy định về việc thuyền trưởng phải thông báo ít nhất trước 1 giờ khi tàu vào và rời cảng chưa được thực hiện thường xuyên. Các chủ tàu ghi nội dung nhật ký chưa chính xác, chưa đầy đủ… khiến công tác chống khai thác IUU còn nhiều thách thức.

Điểm tựa cho ngư dân

Xác định việc chống khai thác IUU mấu chốt nằm ở việc nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho ngư dân, các cơ quan chức năng, hội đoàn thể, hội nghề nghiệp trong tỉnh Ninh Bình đã thực hiện đa dạng cách làm khác nhau nhằm nỗ lực phấn đấu gỡ thẻ vàng IUU của EC trong năm 2025.

Cảng cá Ninh Cơ mỗi ngày có hàng chục tàu thuyền vào làm thủ tục xuất, nhập cảng. Hơn một năm qua, các cán bộ làm nhiệm vụ tiếp nhận thông tin xuất nhập cảng vừa hướng dẫn, vừa tuyên truyền ngư dân đẩy mạnh sử dụng phần mềm ghi nhật ký điện tử eCDT.

Ông Nguyễn Thành Chung, Giám đốc Ban Quản lý cảng cá thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình, cho biết việc sử dụng phần mềm này không chỉ là bước đi nhằm hiện đại hóa việc quản lý của ngành thủy sản, hỗ trợ ngư dân khai báo thông tin nhanh chóng, chính xác, thay thế các giấy tờ thủ công. Quan trọng hơn đây là biện pháp hữu hiệu để chống khai thác IUU, phục vụ truy xuất nguồn gốc và minh bạch hóa sản phẩm xuất khẩu.

Tuy nhiên, với đặc thù đi biển, trình độ công nghệ thông tin của người dân còn hạn hẹp, ngư dân chưa thành thạo việc đăng nhập và thao tác sử dụng phần mềm khai báo điện tử khiến công tác này còn gặp nhiều khó khăn. Hiện, tại các địa điểm tiếp nhận khai báo xuất nhập cảng, các cán bộ thuộc Ban Quản lý cảng cá vừa giúp chủ tàu đăng ký xuất, nhập cảng, vừa hướng dẫn cài đặt và khai báo bằng phần mềm. Các đơn vị cũng bố trí kiosk khai báo (thiết bị điện tử) và máy tính bảng để hỗ trợ ngư dân làm thủ tục xuất, nhập cảng trên phần mềm.

Trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có 4 địa điểm thực hiện khai báo truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản từ khai thác điện tử (eCDT) khi tàu rời, cập cảng. Từ đầu năm đến nay, tổng số tàu đã làm các thủ tục khai báo truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT) là trên 8.300 lượt tàu; trong đó qua Ban Quản lý cảng cá trên 7.400 lượt.

Anh Vũ Văn Tuấn, chủ tàu NĐ-92512-TS, chia sẻ việc khai báo xuất nhập cảng qua phần mềm nhật ký điện tử đối với các chủ tàu ban đầu còn nhiều bỡ ngỡ, nhất là những chủ tàu lớn tuổi. Tuy nhiên, khi làm thủ tục, các chủ tàu được các cán bộ tại cảng hướng dẫn nhiệt tình. Đến nay, các bước khai báo được các chủ tàu thao tác thành thạo. Các cán bộ cũng thường xuyên tuyên truyền và hướng dẫn các biện pháp xử lý khi gặp trục trặc trong quá trình khai thác ngoài khơi, giúp ngư dân yên tâm vươn khơi, bám biển.

Cùng với các lực lượng chức năng, Nghiệp đoàn nghề cá là một trong những địa chỉ tin cậy đối với ngư dân trong việc tiếp nhận thông tin, kiến nghị, kịp thời phản ánh đến cơ quan có thẩm quyền.

Nghiệp đoàn nghề cá xã Hải Xuân, tỉnh Ninh Bình được thành lập vào tháng 11/2024, với 125 thành viên là những chủ tàu thuyền, lao động nghề cá thuộc địa bàn xã với đội tàu đánh bắt trên 60 tàu công suất máy từ 300-800CV. Từ khi thành lập, Nghiệp đoàn thường xuyên cung cấp thông tin hữu ích về thời tiết, ngư trường và những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật và chính sách hỗ trợ ngư dân của Nhà nước. Cùng với đó, trong những tình huống khẩn cấp, nghiệp đoàn đóng vai trò then chốt trong công tác cứu hộ, cứu nạn.

Ông Nguyễn Trường Quang, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá Hải Xuân, cho hay thông qua các buổi sinh hoạt, tập huấn và chia sẻ kinh nghiệm, các thành viên hiểu rõ tầm quan trọng của việc đánh bắt hợp pháp, gắn với bảo vệ nguồn lợi thủy sản và uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Do đó, hầu hết các thành viên, người lao động đều tuân thủ pháp luật, chú trọng ghi nhật ký khai thác, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình và đảm bảo tín hiệu thông suốt, không gián đoạn. Cùng với đó, các thành viên cũng kịp thời phản ánh khó khăn, vướng mắc trong quá trình khai thác để cùng với chính quyền địa phương, cơ quan chức năng tháo gỡ.

Vì một nghề cá bền vững

Trước thực trạng khai thác hải sản bất hợp pháp vẫn còn diễn biến phức tạp, ngày 23/10/2025, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình ban hành Công văn số 312/UBND-VP3, yêu cầu các sở, ngành, đơn vị liên quan và Ủy ban Nhân dân các xã có tàu cá khai thác thủy sản tập trung thực hiện tháng cao điểm chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh phối hợp các đơn vị liên quan tham mưu cho Ủy ban Nhân dân tỉnh ban hành chính sách chuyển đổi nghề, giải bản đối với tàu cá không có nhu cầu hoạt động khai thác thủy sản phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương và chính sách hỗ trợ thay thế, duy trì thiết bị giám sát hành trình (VMS); chính sách hỗ trợ ngư dân nâng cấp, thay thế thiết bị VMS đáp ứng điều kiện quy định tại Nghị định số 37/2024/NĐ-CP và duy trì kết nối hệ thống VMS 24/24 kể cả khi tàu cá neo đậu tại bờ. Đồng thời, đơn vị tham mưu thực hiện công bố mở, đưa vào hoạt động các cảng cá (kể cả cảng cá tư nhân); bố trí nguồn lực kiểm tra, bố trí nguồn lực kiểm tra, kiểm soát theo quy định.

Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh tăng cường kiểm soát tàu cá rời, cập cảng; phối hợp giám sát sản lượng thủy sản khai thác, bốc dỡ qua cảng tại cảng cá tư nhân chưa được công bố mở trên các hệ thống VNeID, e-logbook, eCDT; kịp thời cảnh báo, xử lý các trường hợp mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS).

Công an tỉnh chủ trì phối hợp các ngành liên quan làm việc, xác minh đối tượng chủ mưu, môi giới đưa tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài; chỉ đạo triển khai hệ thống kiểm soát tàu cá, ngư dân xuất-nhập bến qua VNeID, đồng thời phối hợp xử lý triệt để các vi phạm liên quan đến VMS và khai thác trái phép.

Chính quyền cấp xã cần theo dõi, giám sát chủ tàu, thuyền trưởng, ngư dân, môi giới có nguy cơ cao vi phạm, phối hợp với các sở, ngành lập danh sách cập nhật các đối tượng vi phạm, tàu cá và cơ sở thu mua thủy sản không đủ điều kiện hoạt động. Địa phương phối hợp với các lực lượng xử lý dứt điểm các hành vi vi phạm IUU, đặc biệt là vi phạm hệ thống giám sát hành trình (VMS); theo dõi toàn bộ hoạt động tàu cá tại cộng đồng, cảng cá, kể cả bến cá tư nhân và bến cá truyền thống.

Ông Hoàng Mạnh Hà, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản-Kiểm ngư tỉnh Ninh Bình, cho biết với mục tiêu bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản nhằm phục hồi nguồn lợi thủy sản và các hệ sinh thái thủy sinh; gắn hoạt động tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, quản lý nguồn lợi thủy sản với hoạt động khai thác thủy sản bền vững; chống khai thác IUU, tỉnh Ninh Bình đã ban hành kế hoạch phát triển thủy sản trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đến năm 2030.

Tỉnh phấn đấu từng bước chủ động sản xuất và đáp ứng được nhu cầu về giống cá biển, giống thủy sản nước ngọt; 100% nhu cầu giống nhuyễn thể 2 mảnh vỏ; xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ đảm bảo đầu ra ổn định cho khoảng 25% sản phẩm thủy sản nuôi trồng thủy sản. Giá trị sản xuất thủy sản giai đoạn 2026-2030 ước đạt 51.160 tỷ đồng với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 3%/năm.

Để thực hiện mục tiêu này, ngành thủy sản của tỉnh sẽ đánh giá hiện trạng, biến động nguồn lợi thủy sản và môi trường sống của các loài thủy sản ở vùng ven bờ và vùng lộng của tỉnh theo định kỳ 5 năm (đến năm 2030) để đánh giá trữ lượng và khả năng cho phép khai thác thủy sản bền vững của tỉnh làm cơ sở xác định phân bổ hạn ngạch khai thác thủy sản. Ngành cũng nghiên cứu, đề xuất các giải pháp, kế hoạch quản lý nghề cá phù hợp với định hướng phát triển kinh tế thủy sản bền vững…

Đối với lĩnh vực khai thác, tỉnh điều chỉnh, cơ cấu lại các nghề khai thác thủy sản phù hợp với khả năng cho phép khai thác của nguồn lợi thủy sản theo hướng không phát triển và giảm dần một số loại nghề khai thác không thân thiện với nguồn lợi và môi trường, có tính chọn lọc thấp ở vùng biển ven bờ và vùng nội địa. Tỉnh cơ cấu lao động chuyên ngành phù hợp với điều kiện tự nhiên, nguồn lợi thủy sản, đặc điểm kinh tế-xã hội từng địa phương.

Ninh Bình phân bổ hạn ngạch khai thác thủy sản phù hợp cho các đội tàu khai thác; tuân thủ các quy tắc ứng xử nghề cá có trách nhiệm; chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Quan điểm của địa phương là xây dựng nghề cá bền vững; khai thác đi đôi với bảo tồn, sinh kế gắn liền với trách nhiệm.

“Bên cạnh nỗ lực của ngành thủy sản cùng các đơn vị chức năng, sự chung tay của cộng đồng, ý thức chấp hành quy định của pháp luật và trách nhiệm của mỗi ngư dân, người lao động trên biển... giữ vai trò quan trọng trong việc đáp ứng các quy định để gỡ thẻ vàng của EC; đồng thời duy trì nguồn lợi thủy sản, hướng đến phát triển nghề cá bền vững," ông Hà khẳng định./.