Các chuyên gia Nội thần kinh và tim mạch cho biết việc sử dụng thuốc tránh thai đường uống có chứa estrogen và progestin sẽ làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông có thể gây biến chứng đột quỵ.

Khoa Đột quỵ não, Viện Thần kinh, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa tiếp nhận và điều trị thành công hai bệnh nhân nữ trẻ tuổi bị đột quỵ do huyết khối xoang tĩnh mạch não (CVT) - một bệnh lý nguy hiểm nhưng dễ bị bỏ sót, đặc biệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và có sử dụng thuốc tránh thai đường uống kéo dài.

Tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai cũng mới tiếp nhận bệnh nhân nữ 33 tuổi. Khai thác bệnh sử, bệnh nhân cho biết đang sử dụng thuốc tránh thai được khoảng 3 tháng.

Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đau đầu dữ dội kèm theo co giật. Kết quả chẩn đoán hình ảnh cho thấy bệnh nhân bị huyết khối xoang tĩnh mạch não kèm xuất huyết. Dù được điều trị tích cực bằng thuốc chống đông và chống co giật, bệnh nhân vẫn để lại di chứng tê nhẹ nửa người và cần thời gian dài để phục hồi.

Trường hợp khác là một phụ nữ 34 tuổi sử dụng thuốc tránh thai. Bệnh nhân cũng nhập viện vì đau đầu kéo dài và được phát hiện huyết khối tĩnh mạch não. May mắn thay, tổn thương không ảnh hưởng đến nhu mô não và bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau một tuần điều trị.

Từ một vài trường hợp trên có thể thấy, đằng sau những lợi ích không thể phủ nhận, thuốc tránh thai cũng tiềm ẩn những nguy cơ nghiêm trọng, đặc biệt là biến chứng huyết khối và đột quỵ.

1. Lợi ích của thuốc tránh thai đường uống

Thuốc tránh thai là một loại thuốc uống dạng viên chứa hormone, được sử dụng để kiểm soát hoạt động của buồng trứng và tử cung, qua đó ngăn ngừa việc thụ thai.

Không chỉ có tác dụng tránh thai, thuốc tránh thai hàng ngày còn mang đến nhiều lợi ích khác cho sức khỏe phụ nữ khi sử dụng như làm đẹp da, cải thiện mụn trên da; điều hòa chu kỳ kinh nguyệt; giảm nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm như ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư nội mạc tử cung; phòng tránh loãng xương; giảm thiểu hội chứng tiền kinh nguyệt.

2. Vì sao lạm dụng thuốc tránh thai lại gây đột quỵ não?

Tại Việt Nam, theo một nghiên cứu của Bệnh viện Từ Dũ và Viện Sản C, gần 50% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản từng sử dụng thuốc tránh thai, trong đó gần 20% dùng liên tục trên 12 tháng mà không qua thăm khám định kỳ.

Các chuyên gia Nội thần kinh và tim mạch cho biết việc sử dụng thuốc tránh thai đường uống có chứa estrogen và progestin sẽ làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối (cục máu đông) có thể gây biến chứng đột quỵ chảy máu não hoặc đột quỵ nhồi máu não hoặc có thể kết hợp cả chảy máu, nhồi máu não.

Theo thống kê toàn cầu, tỷ lệ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (VTE) ở phụ nữ dùng thuốc tránh thai tăng gấp 3-6 lần so với người không dùng.

Những đối tượng nếu lạm dụng thuốc tránh thai có thể đối mặt với nguy cơ đột quỵ nhồi máu não cao hơn người bình thường cũng có sử dụng thuốc, bao gồm phụ nữ đã lớn tuổi (thường trên 35 tuổi); rối loạn chức năng đông máu; hút thuốc lá; thừa cân béo phì; tiền sử gia đình có người gặp bất thường mạch máu (dị dạng mạch máu não), tăng đông máu,…; bị liệt lâu ngày; tiểu đường; huyết áp cao; bệnh đau nửa đầu migrainel; nhiễm HIV/AIDS; mang thai.

3. Những tác dụng phụ phổ biến khác

Trên thực tế, các tác dụng phụ khi uống thuốc tránh thai không giống nhau ở mỗi người dùng, các loại thuốc khác nhau cũng gây ra các tác dụng phụ khác nhau.

Chảy máu bất thường

Chảy máu bất thường là một tình trạng phổ biến khi sử dụng thuốc, có thể nguyên nhân là do lớp niêm mạc tử cung mỏng đi, hoặc do có sự thay đổi nồng độ các hormone trong cơ thể.

Buồn nôn

Một số người sẽ cảm thấy hơi buồn nôn khi uống thuốc lần đầu, nhưng triệu chứng này thường giảm dần. Nếu có cảm giác buồn nôn, chị em có thể uống thuốc khi ăn hoặc uống trước khi đi ngủ. Trong trường hợp cơn buồn nôn nặng hoặc kéo dài hơn 3 tháng, chị em nên đi khám để được tư vấn.

Căng cứng ngực

Một tác dụng phụ khác là tăng kích thước ngực hoặc căng cứng ngực, thường triệu chứng sẽ biến mất sau vài tuần. Giảm ăn hay uống cafein và muối, đổi loại áo lót có thể làm giảm cảm giác khó chịu vùng ngực. Cần chú ý và đi khám nếu xuất hiện bướu vùng ngực, hoặc căng cứng, đặc biệt là đau hoặc đau nhiều vùng ngực.

Đau đầu, đau nửa đầu

Trong một số trường hợp, do thay đổi nồng độ hormone trong cơ thể, nữ giới có thể tăng nguy cơ mắc chứng đau đầu và đau nửa đầu. Liều thuốc càng thấp, nguy cơ đau đầu càng giảm. Thông thường, các triệu chứng sẽ cải thiện dần, ngược lại, chị em nên đi khám.

Tăng cân

Dù chưa có nghiên cứu lâm sàng nào chỉ ra được mối liên hệ giữa việc sử dụng thuốc tránh thai và cân nặng, nhưng chị em có thể sẽ gặp tình trạng giữa nước trong cơ thể, đặc biệt ở xung quanh vùng ngực và hông.

Một vài loại hormone có trong thuốc tránh thai, có mối liên hệ với tình trạng giảm trọng lượng cơ nạc trong cơ thể.

Thay đổi tâm trạng

Các nghiên cứu cho rằng thuốc uống tránh thai có khả năng tác động đến tâm trạng, tăng nguy cơ trầm cảm, thay đổi tâm trạng của người sử dụng. Vì lý do này, phụ nữ nên liên hệ với chuyên gia y tế nếu nhận thấy bản thân gặp tình trạng tâm trạng thất thường khi uống thuốc tránh thai.

Mất kinh

Ngay cả khi sử dụng thuốc đúng cách, nữ giới vẫn có thể có một vài chu kỳ bị mất kinh, phụ thuộc vào các yếu tố như áp lực, đau ốm, di chuyển, bất thường nội tiết tố hoặc bất thường tuyến giáp.

Giảm ham muốn tình dục

Các hormone chứa trong viên uống tránh thai đôi khi có thể gây ảnh hưởng đến ham muốn tình dục. Nên thảo luận với chuyên gia y tế nếu gặp tình trạng giảm ham muốn tình dục kéo dài.

Khí hư âm đạo

Uống thuốc tránh thai có thể làm tăng hoặc giảm tiết khí hư âm đạo. Tuy không nguy hại, nhưng sự biến màu hoặc khí hư có mùi có thể là dấu hiệu của tình trạng viêm nhiễm.

Thị lực thay đổi

Khi uống thuốc tránh thai, nồng độ hormone trong cơ thể thay đổi, kéo theo là sự thay đổi trong độ dày giác mạc. Dù không làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về mắt, nhưng cần theo dõi thị lực cũng như khả năng chịu đựng khi đeo kính áp tròng, bởi kính áp tròng có thể sẽ không còn phù hợp.

4. Sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày như thế nào là hợp lý?

Khi sử dụng thuốc tránh thai hàng ngày cần tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sỹ và không tự ý thay đổi liều lượng và cần lưu ý một số vấn đề sau:

- Trong thời gian đầu sử dụng thuốc có thể cảm thấy những thay đổi trong cơ thể. Do đó, cần chuẩn bị tinh thần và có các biện pháp xử lý khi gặp tác dụng phụ của thuốc. Nếu các tác dụng phụ xảy ra thường xuyên và trở nên nghiêm trọng, hãy liên hệ với bác sỹ để được tư vấn.

- Giữ thói quen sống lành mạnh để giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc tránh thai hàng ngày.

- Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý bằng cách ăn nhiều rau củ, quả và mầm đậu nành để kiểm soát cân nặng và điều hòa kinh nguyệt.

- Rèn luyện thể thao đều đặn và hợp lý giúp cơ thể dẻo dai, khỏe mạnh và hỗ trợ việc điều hòa kinh nguyệt.

- Duy trì tâm lý thoải mái và giảm căng thẳng bằng cách tham gia vào các hoạt động yêu thích, từ đó giúp cơ thể cảm thấy thư giãn và hỗ trợ hiệu quả của thuốc tránh thai./.