Tuyến kè biển Hải Thành–Quang Phú, công trình đầu tư khoảng 35 tỷ đồng với kỳ vọng trở thành “lá chắn” bảo vệ khu dân cư ven biển Nhật Lệ, hiện đang trong tình trạng hư hỏng nặng.

Hơn 700 m kè biển Hải Thành-Quang Phú (thuộc bờ biển Nhật Lệ, phường Đồng Hới, tỉnh Quảng Trị) bị sóng đánh sập khi chưa kịp nghiệm thu, đặt ra câu hỏi lớn về cách tiếp cận, thiết kế và chiến lược bảo vệ bờ biển trong bối cảnh xói lở gia tăng và biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.

Kè chưa nghiệm thu đã vỡ nát

Tuyến kè biển Hải Thành – Quang Phú, công trình đầu tư khoảng 35 tỷ đồng với kỳ vọng trở thành “lá chắn” bảo vệ khu dân cư ven biển Nhật Lệ, hiện đang trong tình trạng hư hỏng nặng.

Hơn 700 m kè bị sóng biển đánh sập, xô lệch, vỡ nát, dù công trình chưa từng được nghiệm thu, quyết toán.

Tuyến kè dài 868 m, do Ủy ban Nhân dân thành phố Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình cũ) làm chủ đầu tư, khởi công đầu năm 2020. Công trình được thiết kế bằng bê-tông cốt thép, nhằm chống xói lở, bảo vệ khu dân cư ven biển và tuyến đường dọc bờ biển Nhật Lệ; do liên danh Công ty Hải Thành và Công ty Tiến Thành thi công.

Chỉ sau một thời gian ngắn, công trình liên tiếp hứng chịu tác động mạnh của sóng biển. Sau các đợt mưa bão lớn vào tháng 10/2021, nhiều đoạn kè bị hư hỏng nghiêm trọng, chân kè bị khoét sâu, kết cấu bảo vệ mái bị phá vỡ, khiến công trình không đủ điều kiện nghiệm thu, quyết toán.

Từ năm 2022 đến nay, do chưa được bố trí nguồn vốn sửa chữa, khắc phục, mỗi mùa mưa bão, sóng biển tiếp tục xâm thực mạnh vào chân kè. Phạm vi hư hỏng ngày càng lan rộng, tập trung chủ yếu ở hai đầu tuyến, với tổng chiều dài hư hỏng vượt quá 700 m. Nhiều đoạn kè bị sạt trượt mái, bê-tông nứt vỡ, lộ rõ lớp móng phía dưới, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định toàn tuyến.

Ghi nhận thực tế cho thấy, bãi biển phía trước kè bị hạ thấp rõ rệt, có nơi tụt sâu so với cao trình thiết kế ban đầu.

Khi thủy triều xuống thấp, sóng đánh trực tiếp vào chân kè, khoét sâu móng; khi triều lên cao, áp lực sóng lớn dồn thẳng vào thân kè, làm gia tăng nguy cơ sạt trượt và phá hủy kết cấu.

Hàng trăm mét kè vỡ vụn, sắt thép trơ ra ngoài, bê tông, gạch đá nằm ngổn ngang; tuyến đường bê tông 3m phía trên giáp khu dân cư gãy nát. Một số vị trí sạt lở đã áp sát nhà dân, quán hàng tại phường Đồng Hới.

Tình trạng hư hỏng kéo dài không chỉ đe dọa an toàn công trình mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân ven biển. Tuyến đường dọc bờ biển đối mặt nguy cơ bị ảnh hưởng nếu kè tiếp tục sạt lở, trong khi cảnh quan bãi biển - yếu tố quan trọng phục vụ du lịch đang suy giảm nghiêm trọng.

Ông Phạm Sắc Long, chủ một nhà hàng ven biển, nói trước đây khu vực bờ kè là nơi đặt bàn ghế phục vụ khách ngắm biển, nhưng nhiều năm kè bị hư hỏng nặng khiến khách vắng, nhiều hàng quán phải đóng cửa.

Theo Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Đồng Hới Hoàng Ngọc Đan, dự án đến nay vẫn chưa thể quyết toán do chưa có nguồn vốn khắc phục hư hỏng. Việc công trình kéo dài trong tình trạng “dở dang” khiến rủi ro ngày càng lớn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan gia tăng.

Đề xuất xây đê ngầm giảm sóng

Trước thực trạng hư hỏng nghiêm trọng, tháng 3/2025, thành phố Đồng Hới (tỉnh Quảng Bình cũ) phối hợp với các sở, ngành, viện nghiên cứu và chuyên gia tổ chức khảo sát thực địa, hội thảo khoa học nhằm đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp ổn định, chống xói lở bờ biển. Kết quả khảo sát cho thấy khu vực này đã xảy ra xói lở nghiêm trọng trong nhiều năm.

Giai đoạn 2018–2025, bãi biển liên tục bị hạ thấp, với khối lượng cát bị cuốn trôi ước tính từ 376.000 đến 581.000 m³. Đường đồng mức âm 2m đến 6 m dịch chuyển vào bờ từ 47 đến 98 m, làm giảm đáng kể khả năng tiêu tán năng lượng sóng trước khi tiếp cận bờ.

Các phân tích cho thấy, bãi biển bị hạ thấp và dốc hơn, chiều cao sóng gần bờ tăng 33–34%, trong khi tốc độ dòng chảy ven bờ tăng 28–43% so với năm 2018. Đây là những yếu tố trực tiếp làm gia tăng xói lở bãi và phá hoại chân công trình, đặc biệt trong các đợt triều thấp và mưa bão lớn.

Bên cạnh nguyên nhân khách quan như mất cân bằng bồi – xói, thiếu hụt trầm tích, nước biển dâng và biến đổi khí hậu, hội thảo cũng chỉ ra những hạn chế chủ quan.

Thiết kế ban đầu chưa đánh giá đầy đủ các yếu tố thủy động lực và biến đổi hình thái đường bờ; việc lựa chọn kè cứng trong điều kiện nguồn lực hạn chế khiến công trình thiếu nghiên cứu chuyên sâu, đồng bộ. Ngoài ra, tiêu chuẩn thiết kế lúc triển khai chưa cập nhật các yêu cầu kỹ thuật cao hơn đối với công trình ven biển.

Trên cơ sở đó, các chuyên gia đề xuất lộ trình bảo vệ bờ biển theo nhiều giai đoạn. Trước mắt, cần sửa chữa, gia cố khẩn cấp các đoạn kè hư hỏng nặng bằng kè mái nghiêng sử dụng đá hộc hoặc cấu kiện bê-tông đúc sẵn, kết hợp lớp lọc địa kỹ thuật để gia cố móng, tận dụng kết cấu cũ, thi công nhanh, chi phí hợp lý.

Về trung và dài hạn, cần nghiên cứu xây dựng đê ngầm giảm sóng xa bờ nhằm giảm năng lượng sóng, tạo điều kiện hình thành và ổn định bãi cát tự nhiên. Giải pháp này phù hợp với định hướng phát triển đô thị ven biển và du lịch bền vững, hạn chế phản xạ sóng và không chia cắt không gian biển.

Theo lộ trình đề xuất, giai đoạn 2025–2026 tập trung sửa chữa, gia cố toàn tuyến kè theo mức độ ưu tiên; giai đoạn 2026–2028 nghiên cứu, thí điểm đê ngầm giảm sóng; từ năm 2029 trở đi, từng bước mở rộng hệ thống, kết hợp “mềm hóa” tuyến kè theo hướng thân thiện với môi trường.

Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Đồng Hới Hoàng Ngọc Đan cho biết, địa phương đã kiến nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị và Sở Tài chính xem xét cho phép quyết toán dự án theo Điều 35 Nghị định 99/2021/NĐ-CP, đồng thời bố trí khẩn cấp nguồn vốn sửa chữa nhằm bảo đảm an toàn cho dân cư và hạ tầng ven biển.

Việc sớm có quyết định về nguồn lực và hướng xử lý không chỉ nhằm “cứu” một công trình hạ tầng. Đây còn là bước đi cần thiết để bảo vệ không gian biển, giữ gìn cảnh quan và tạo nền tảng phát triển kinh tế – xã hội, du lịch bền vững cho khu vực ven biển Đồng Hới trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khó lường./.