Nhiều đại biểu tham dự Diễn đàn lần thứ Nhất của Quốc hội về hoạt động giám sát nhấn mạnh giám sát chính là cơ chế bảo đảm kỷ cương, minh bạch và hiệu quả trong thực thi chính sách, pháp luật.

Sáng 6/8, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn lần thứ Nhất của Quốc hội về hoạt động giám sát với chủ đề "Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển."

Nhiều ý kiến nêu rõ những kết quả đã đạt được cùng những hạn chế, tồn tại cần khắc phục; đồng thời nhấn mạnh giám sát chính là cơ chế bảo đảm kỷ cương, minh bạch và hiệu quả trong thực thi chính sách, pháp luật.

Hoạt động giám sát tiếp tục được đổi mới mạnh mẽ, đi vào thực chất

Trình bày Báo cáo tổng quan về Chuyên đề 1 tại Diễn đàn về hoạt động giám sát của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi nêu rõ, hoạt động giám sát ngày càng thực chất, đóng góp thiết thực cho công tác lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của quốc gia. Qua đó, Quốc hội thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt, đồng thời, củng cố niềm tin của cử tri, nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến nay, Quốc hội đã không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động. Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan đã phối hợp chặt chẽ với Chính phủ, ban hành nhiều quyết sách mạnh mẽ, linh hoạt, góp phần phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.

Nhiều chuyên đề giám sát quy mô lớn, có tác động sâu rộng đã được triển khai như: giám sát tối cao việc thực hiện chính sách pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành; về thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2015-2023; về triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025; cũng như việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội...

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội khẳng định thông qua các hoạt động giám sát chuyên đề, nhiều kiến nghị đã được tiếp thu, chính sách pháp luật được điều chỉnh, bổ sung, góp phần khơi thông nguồn lực và tháo gỡ điểm nghẽn phát triển. Các cuộc tọa đàm, diễn đàn kinh tế-xã hội được tổ chức thường niên đã trở thành kênh tham vấn chính sách quan trọng, quy tụ ý kiến từ nhiều đại biểu Quốc hội, chuyên gia, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Đổi mới về nội dung, phương pháp, cách thức thực hiện

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi, hoạt động giám sát ngày càng thực chất, gắn với thực tiễn, đóng góp thiết thực cho công tác lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của quốc gia. Qua đó, Quốc hội thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt, đồng thời, củng cố niềm tin của cử tri, nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp. Các tham luận làm rõ vai trò của giám sát trong phát hiện điểm nghẽn, thúc đẩy thực thi chính sách và hoàn thiện thể chế trong các lĩnh vực thiết yếu như: đầu tư công, tín dụng, ngân hàng, năng lượng, giáo dục, khoa học và công nghệ.

Nhiều ý kiến nhấn mạnh giám sát cần được tiếp cận theo tư duy "kiến tạo và phát triển" thay vì chỉ kiểm tra, kiểm soát; đồng thời, nêu rõ hạn chế trong phương pháp, cơ chế phối hợp, tính ràng buộc sau giám sát, đồng thời đề xuất giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả giám sát trong thời gian tới.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Phan Đức Hiếu cho rằng thách thức lớn nhất ảnh hưởng đến kết quả giám sát là tính đầy đủ và độ tin cậy, tính chính xác, toàn diện của thông tin thu được trong quá trình giám sát. Các thông tin từ báo cáo của các cơ quan có liên quan được yêu cầu báo cáo về nội dung liên quan của Đoàn giám sát thường được coi là ‘có độ tin cậy’ và chính thống do các cơ quan này phải chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin.

Tuy nhiên, thông tin thu thập qua kênh này không đủ cả về mức độ chi tiết, đầy đủ theo yêu cầu mà một phần lý do cũng vì các cơ quan này trong chức năng quản lý nhà nước không có được thông tin theo yêu cầu.

Ngoài ra, đoàn giám sát cần các thông tin khác để bổ sung hoặc phản biện lại các thông tin trong báo cáo được cung cấp, thì cũng nguồn thông tin cũng rất hạn chế, khó tìm kiếm, cũng như là còn ý kiến khác nhau về tính xác thực của thông tin này.

Thông tin thực tế thu thập được qua quá trình giám sát thực tế cũng rất khó được sử dụng để đưa vào Báo cáo, nghị quyết do là được trao đổi tại cuộc họp, khảo sát.

Ngoài ra đoàn giám sát có thể được thực hiện trong một thời gian dài, kể từ khi yêu cầu báo cáo đến khi có Báo cáo giám sát cuối cùng. Do đó, trong thời gian này tình hình có thể đã thay đổi nhiều dẫn tới việc cập nhật thông tin, báo cáo bổ sung cũng là một khó khăn, thách thức.

Luật giám sát đặt ra yêu cầu cao đối với đoàn giám sát như làm rõ hạn chế, bất cập và nguyên nhân của hạn chế, bất cập; trách nhiệm của cá nhân, tổ chức chịu sự giám sát. Yêu cầu này có thể là hợp lý nhưng với cách thức giám sát và thông tin từ việc giám sát là rất khó khăn cho Đoàn giám sát trong việc thực hiện nội dung này trong báo cáo giám sát.

Báo cáo và Nghị quyết giám sát về thị trường bất động sản và nhà ở xã hội cũng chỉ có thể dừng lại được ở những đánh giá, nhận định một cách chung chung mà không thể xác định được một cách chi tiết, cụ thể như trường hợp thanh tra, kiểm tra hay kiểm toán.

Từ thực tế đó, ông Phan Đức Hiếu kiến nghị Giám sát chuyên đề cần tập trung vào việc nhận diện và đánh giá tính đầy đủ, kịp thời trong việc ban hành văn bản hướng dẫn thi hành Luật và công tác tổ chức thi hành pháp luật; nhận diện khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện Luật và chất lượng văn bản hướng dẫn thi hành và từ đó đánh giá tính phù hợp, khả thi, hiệu quả và bất cập khác của quy định pháp luật liên quan đến chuyên đề giám sát và hiệu quả công tác tổ chức thi hành pháp luật, chương trình liên quan. Tuy nhiên, nhận diện vi phạm và trách nhiệm của cơ quan, cá nhân có liên quan không nên coi là yêu cầu bắt buộc.

Bên cạnh đó, nghiên cứu bổ sung quy định xác định rõ trách nhiệm của các thành viên Đoàn giám sát đối với kết quả giám sát, đảm bảo tính độc lập giữa hoạt động giám sát và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Hội đồng dân tộc, Ủy ban và vụ chuyên môn; bổ sung quy định để xác định rõ giá trị pháp lý của Nghi quyết giám sát và chế tài trong trường hợp không thực hiện đầy đủ, kịp thời nghị quyết giám sát./.