Để ngành cơ khí có thể phát huy được đúng với tiềm năng và đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế, việc phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí đang trở nên cấp thiết.

Cơ khí là một trong những ngành công nghiệp quan trọng của Việt Nam, đóng vai trò là nền tảng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp khác.

Song bản thân ngành này đang phải đối mặt với nhiều khó khăn cả về chính sách, nhân lực, chi phí sản xuất và tính liên kết trong ngành.

Để ngành cơ khí có thể phát huy được đúng với tiềm năng và đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế, việc phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí đang trở nên cấp thiết.

Chỉ rõ điểm yếu

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, với các sản phẩm như khuôn mẫu, linh kiện cơ khí, ngựa và cao su kỹ thuật,... cơ khí trong nước đã đảm nhận được với năng lực tốt.

Cụ thể, linh kiện kim loại sản xuất trong nước đã đáp ứng được 85-90% nhu cầu cho sản xuất xe máy; khoảng 15-40% nhu cầu linh kiện cho sản xuất ôtô (tùy chủng loại xe), khoảng 20% cho sản xuất thiết bị đồng bộ và 40-60% cho sản xuất các loại máy nông nghiệp, máy động lực và 40% cho máy xây dựng. Cung ứng linh kiện kim loại cho các ngành công nghiệp công nghệ cao hiện đáp ứng khoảng 10% nhu cầu.

Cũng theo nhận định của ông Đào Phan Long, chuyên gia trong ngành cơ khí, dù đã có nhiều bước tiến trong sản xuất các sản phẩm cơ khí, công nghiệp hỗ trợ; nhiều sản phẩm đã kết nối và vươn được ra nước ngoài, song nhìn chung toàn ngành,sản phẩm của đa số doanh nghiệp trong nước vẫn có chất lượng và độ chính xác thấp, giá thành sản xuất lại cao nên thiếu sức cạnh tranh. Đặc biệt chúng ta thiếu những cánh chim đầu đàn cơ khí lớn, mang tầm quốc tế, đóng vai trò dẫn dắt.

Bà Trương Thị Chí Bình, Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cũng nhận định doanh nghiệp cơ khí, công nghiệp hỗ trợ đang đứng trước cơ hội lớn khi Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do. Các hiệp định này có hiệu lực sẽ giúp doanh nghiệp cơ khí có ưu thế hơn khi xuất khẩu, mở rộng thị trường đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài vào.

Nhưng trên thực tế, trình độ cơ khí chế tạo, nhất là cơ khí chính xác - trụ cột của sản xuất công nghiệp vẫn lạc hậu so với nhiều nước.

Thực tế cho thấy công nghệ của khối doanh nghiệp trong nước vẫn còn yếu, rất ít doanh nghiệp có đủ năng lực để hiện đại hóa sản xuất, tự động hóa dây chuyền; chưa kể đến trình độ lao động, chất lượng hạ tầng sản xuất. Điều này khiến cho sức cạnh tranh bị giảm sút so với nhiều nước trong khu vực và thế giới, bà Chí Bình cho hay.

Ông Nguyễn Văn Kết, Giám đốc Cơ khí chính xác SKD Việt Nam, cho biết sản xuất của đơn vị vẫn chưa thể vươn một “nấc” mới, trở thành nhà cung ứng cho các tập đoàn lớn bởi chính nguồn nhân lực còn hạn chế, công nghệ và quản lý chưa tốt.

“Chính vì vậy, chúng tôi rất mong muốn có chương trình hỗ trợ đầu ra bằng cách kết nối với người mua tiềm năng của mỗi ngành; ưu đãi cho công ty công nghiệp hỗ trợ cỡ vừa hiện nay đầu tư mở rộng sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về tài chính… Đặc biệt, có được những tập đoàn lớn trong nước, làm đầu đàn để kéo theo những doanh nghiệp nhỏ, sẵn sàng đầu tư sản xuất, nâng cao công nghệ,” ông Kết nói.

Ông Lê Văn Tuấn, Tổng giám đốc Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam (LILAMA), cũng cho rằng để giải quyết bài toán khó khăn cho ngành cơ khí, cần ưu tiên một số vấn đề như: tạo dựng nguồn vốn vay dài hạn, lãi suất ổn theo đặc thù sản xuất cho các doanh nghiệp ngành cơ khí; ban hành các quy định thầu sao cho góp phần nâng cao tỷ lệ sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước; tạo thị trường cho doanh nghiệp cơ khí trong nước; xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất và khuyến khích tiêu thụ sản phẩm cơ khí trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế.

Đưa vào chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ

Theo các chuyên gia trong ngành, để cơ khí Việt Nam đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp FDI đòi hỏi cơ quan quản lý có những cơ chế chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát triển, yêu cầu các dự án kinh tế ưu tiên sử dụng hàng nội địa.

Bà Trương Thị Chí Bình cho rằng muốn ngành cơ khí trong nước phát triển phải có được thị trường, nhưng để làm được điều này đòi hỏi Chính phủ cần có cơ chế riêng cho ngành. Cụ thể như có chính sách rõ ràng đối với các sản phẩm cơ khí sản xuất được trong nước theo hướng nếu những thiết bị nào trong nước đã sản xuất được thì kiên quyết không cho nhập khẩu.

Chuyên gia lĩnh vực cơ khí Đào Phan Long cũng cho rằng có thể nghiên cứu ban hành các quy định đấu thầu theo hướng nâng cao tỷ lệ sử dụng vật tư, hàng sản xuất trong nước phù hợp với quy định hiện hành và thông lệ quốc tế. Điều này vừa tạo thị trường, vừa giúp nâng cao năng lực và sự liên kết của các doanh nghiệp cơ khí trong nước.

Ngành cơ khí cần được đưa vào các chương trình phát triển với những ưu đãi nhất định về thuế, vốn, thị trường… Bởi lẽ đây là ngành sản xuất nền tảng, hỗ trợ cho nhiều lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ, ông Long đề xuất.

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), cho biết bộ sẽ tiếp tục phát triển mạnh công nghiệp hạ nguồn; trong đó có một số ngành như công nghiệp năng lượng, các ngành công nghiệp về cơ khí chính xác cũng như một số ngành cơ khí chế tạo để đảm bảo cho công nghiệp hỗ trợ có điều kiện phát triển. Điều này sẽ thu hút các tập đoàn đa quốc gia đầu tư các dự án quy mô lớn tại Việt Nam.

Bằng cách thúc đẩy các ngành sản xuất, lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh, thị trường cho công nghiệp hỗ trợ trong nước sẽ được duy trì và mở rộng, tạo tiền đề để các doanh nghiệp cơ khí trong nước trở thành nhà cung cấp, tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp sản phẩm cuối cùng./.