Với lộ trình rõ ràng và những bước đi cụ thể, thị trường chứng khoán Việt Nam đang tạo lập một hành lang pháp lý vững chắc và minh bạch hơn nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý.

Hàng loạt quy định mới và những cải cách trên thị trường chứng khoán hứa hẹn sẽ tháo gỡ nhiều "nút thắt" cố hữu, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp và nhà đầu tư đồng thời tăng cường chất lượng hàng hóa trên sàn giao dịch.

Đây là những nội dung được chia sẻ Hội nghị Phổ biến nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán và các văn bản quy định chi tiết thi hành, ngày 10/10.

Nâng cao tính minh bạch

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Hoàng Văn Thu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, đặc biệt là sau khi Quốc hội khóa XV thông qua Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số Luật thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ Tài chính, trong đó có Luật Chứng khoán.

"Nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán tại Luật số 56 tập trung vào ba nhóm quy định trọng tâm," ông Thu cho biết.

Thứ nhất, các quy định được sửa đổi, bổ sung nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động phát hành, chào bán chứng khoán, đảm bảo thông tin đến nhà đầu tư được đầy đủ và chính xác hơn. Thứ hai, Luật số 56 tập trung hoàn thiện các quy định để tăng cường công tác giám sát và xử lý nghiêm các hành vi gian lận, lừa đảo trong hoạt động phát hành, chào bán chứng khoán, quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan, qua đó bảo đảm hiệu quả phòng ngừa và xử lý vi phạm trên thị trường chứng khoán. Cuối cùng, nhóm quy định quan trọng khác là tháo gỡ các vướng mắc trên thực tiễn, cải cách thủ tục hành chính, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam với mục tiêu nâng hạng cũng như giữ vững thứ hạng của thị trường trong khu vực và quốc tế.

Để cụ thể hóa các nội dung của Luật số 56, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 19/2025/TT-BTC ngày 5/5/2025 quy định việc đăng ký công ty đại chúng, hủy tư cách công ty đại chúng và báo cáo về vốn điều lệ đã góp được kiểm toán. Theo Phó Chủ tịch Hoàng Văn Thu, Thông tư này có điểm chính sách mới giúp phân định rõ trách nhiệm giữa các cơ quan, đơn vị liên quan, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp trên thị trường.

Tiếp đó, một văn bản pháp quy cực kỳ quan trọng khác là Nghị định số 245/2025/NĐ-CP đã được Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ ban hành, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán.

"Với các chính sách đột phá, nâng cao chất lượng hàng hóa trên thị trường chứng khoán, cải cách thủ tục hành chính, Nghị định 245 sẽ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia thị trường, đặc biệt là các doanh nghiệp có nhu cầu chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng và gắn với niêm yết cổ phiếu. Quy định mới cũng góp phần tăng cung hàng hóa cho thị trường, thu hút nhà đầu tư nước ngoài tham gia trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng," ông Thu nhấn mạnh.

Rút ngắn thời gian, giảm rào cản

Tại sự kiện, các đại biểu cùng trao đổi về những điểm mới và nhận được giải đáp từ đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Một trong những điểm nhấn được quan tâm nhất tại Hội nghị là những thay đổi trong quy định về chào bán, phát hành chứng khoán, đặc biệt là việc gắn kết quy trình IPO với niêm yết.

Chia sẻ những điểm mới về chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) tại Luật số 56 và Nghị định 245, bà Phạm Thị Hằng Nga, đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết Luật số 56 bổ sung quy định về thành phần hồ sơ đăng ký chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng, yêu cầu Báo cáo về vốn điều lệ đã góp tính đến thời điểm IPO được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán độc lập.

Theo đó, báo cáo này phải được lập tối thiểu 10 năm tính đến thời điểm đăng ký công ty đại chúng (hoặc từ thời điểm thành lập nếu doanh nghiệp hoạt động dưới 10 năm) với ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần, đảm bảo tính chặt chẽ trong quá trình góp vốn, tăng vốn và đánh giá chất lượng "hàng hóa" trên thị trường. Bên cạnh đó, Nghị định số 245 cũng bổ sung yêu cầu về Báo cáo tài chính soát xét trong trường hợp hồ sơ IPO nộp sau kỳ lập báo cáo tài chính bán niên, nhằm phản ánh minh bạch thông tin tài chính sau quá trình cơ cấu lại doanh nghiệp.

Điểm đột phá lớn nhất nằm ở thủ tục đăng ký niêm yết cổ phiếu đồng thời với đăng ký IPO. Bà Nga phân tích theo Luật Chứng khoán 2019 và Nghị định 155/2020/NĐ-CP, hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu phải bao gồm báo cáo kết quả chào bán chứng khoán ra công chúng, Giấy chứng nhận đăng ký cổ phiếu do VSDC cấp. Do đó, tại thời điểm IPO, hồ sơ niêm yết của doanh nghiệp không thể đáp ứng, dẫn đến việc sau khi IPO hoàn tất, doanh nghiệp phải bổ sung thêm các báo cáo tài chính mới nhất và Sở giao dịch chứng khoán mới xem xét, kéo dài thời gian niêm yết.

Để rút ngắn đáng kể thời gian đưa cổ phiếu lên sàn sau IPO và đảm bảo tốt hơn quyền lợi của nhà đầu tư, Nghị định số 245 bổ sung quy định thủ tục niêm yết cổ phiếu đồng thời với chào bán lần đầu ra công chúng, sửa đổi thống nhất hồ sơ IPO và hồ sơ đăng ký niêm yết. Để triển khai điều này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành Quy chế phối hợp xem xét hồ sơ IPO đồng thời với hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu giữa các đơn vị chuyên môn Ủy ban và HoSE theo Quyết định số 709/QĐ-UBCK ngày 27/9/2025.

Bên cạnh đó, thời gian đưa cổ phiếu vào giao dịch sau khi Sở giao dịch chứng khoán chấp thuận đăng ký niêm yết cũng được rút ngắn từ 90 ngày xuống còn 30 ngày, nhằm bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư trong việc chuyển nhượng chứng khoán trên thị trường có tổ chức.

Linh hoạt hơn trong chào bán

Đối với chào bán thêm cổ phiếu ra công chúng, Luật số 56 và Nghị định 245 đã sửa đổi, bỏ quy định tỷ lệ chào bán thành công phải đạt tối thiểu 70% số cổ phiếu dự kiến chào bán đối với trường hợp chào bán cho cổ đông hiện hữu. Thay đổi này giúp giảm áp lực cho doanh nghiệp khi huy động vốn qua kênh này.

Về chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng, các quy định mới cũng được bổ sung để tăng cường minh bạch và an toàn. Luật số 56 quy định điều kiện phải có đại diện người sở hữu trái phiếu, để giám sát cam kết của tổ chức phát hành và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. Nghị định 245 quy định hầu hết các tổ chức phát hành trái phiếu ra công chúng phải có xếp hạng tín nhiệm, trừ một số trường hợp được bảo lãnh. Nghị định cũng bổ sung thêm 3 tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế (là Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch Ratings) giúp doanh nghiệp giảm chi phí. Về hệ số nợ/vốn chủ sở hữu, Nghị định quy định chỉ tiêu này không quá 5 lần vốn chủ sở hữu (trừ một số doanh nghiệp đặc thù), nhằm kiểm soát rủi ro tài chính.

Đáng chú ý, Nghị định 245 cũng mở rộng đối tượng được làm tổ chức bảo lãnh thanh toán trái phiếu doanh nghiệp, bao gồm cả các tổ chức tài chính ở nước ngoài, tổ chức tài chính quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp huy động vốn. Đặc biệt là đối với chào bán trái phiếu bằng đồng Việt Nam của tổ chức tài chính quốc tế, Nghị định 245 bỏ điều kiện "Tổng số tiền huy động từ đợt chào bán tại Việt Nam không vượt quá 30% tổng vốn đầu tư của dự án" và giảm kỳ hạn trái phiếu từ 10 năm xuống 5 năm, giúp doanh nghiệp Việt Nam tăng khả năng tiếp cận vốn từ các tổ chức này.

Quy định mới đối với công ty đại chúng

Bà Lê Thị Thu Hằng, Phó trưởng Ban phát triển thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đã trình bày về những quy định mới đối với công ty đại chúng. Tương tự như hồ sơ IPO, Luật số 56 cũng bổ sung yêu cầu về Báo cáo về vốn điều lệ đã góp tính đến thời điểm đăng ký công ty đại chúng được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán độc lập.

"Việc bổ sung quy định này nhằm đảm bảo việc xem xét quá trình góp vốn, tăng vốn được chặt chẽ, làm cơ sở để đánh giá tính đầy đủ, hợp lệ, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ về việc tăng cường chất lượng hàng hóa trên thị trường chứng khoán tại Nghị quyết số 86/NQ-CP ngày 11/7/2022," bà Hằng lý giải.

Theo bà Hằng về trình tự, thủ tục đăng ký công ty đại chúng, Thông tư số 19/2025/TT-BTC đã quy định rõ nội dung mới trong trường hợp hồ sơ cần sửa đổi, bổ sung. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ có văn bản yêu cầu và công ty có thời hạn 60 ngày để hoàn thiện. Quá thời hạn này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ dừng xem xét hồ sơ, đảm bảo tính nghiêm túc và hiệu quả trong quá trình xử lý.

Chia sẻ góc nhìn từ khối tư vấn và phát triển thị trường, bà Nguyễn Bích Ngọc, Chuyên gia cao cấp – Giám đốc Phát triển kinh doanh Khối Dịch Vụ Ngân hàng Đầu tư, Công ty Chứng khoán MB, đánh giá cao hội nghị là dịp để các công ty chứng khoán, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng trao đổi, thống nhất cách hiểu và triển khai các quy định mới. Những hội nghị như này đã giúp tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và sự đồng hành giữa cơ quan quản lý với thị trường.

Với tư cách là một trong những công ty chứng khoán có khối lượng hồ sơ tư vấn cho doanh nghiệp nộp lên Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hàng năm khá nhiều, bà Ngọc khẳng định những tác động tích cực từ các thay đổi trong hành lang pháp lý gần đây. Đặc biệt, Nghị định 24 là một bước tiến quan trọng, trong việc tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy thị trường vốn phát triển.

Bà Ngọc đã chỉ ra ba điểm nổi bật mà cộng đồng doanh nghiệp và công ty chứng khoán đặc biệt quan tâm. Thứ nhất, về việc gỡ vướng cho quy trình IPO và niêm yết. Thay vì phải chờ hoàn tất đợt chào bán IPO rồi mới bắt đầu làm thủ tục đăng ký niêm yết như trước đây, quy định mới cho phép doanh nghiệp nộp hồ sơ đăng ký niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán đồng thời với quá trình xem xét hồ sơ IPO của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Điều này giúp rút ngắn đáng kể thời gian cổ phiếu IPO được đưa vào giao dịch, mang lại lợi ích rõ rệt cho cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư. Bên cạnh đó, việc bỏ quy định về “không có nợ phải trả quá hạn trên một năm tính đến thời điểm đăng ký niêm yết” cũng giúp đơn giản hóa điều kiện niêm yết, tăng cơ hội cho nhiều doanh nghiệp hơn.

Thứ hai, quy định mới đã giảm đáng kể thời gian xử lý hồ sơ của cơ quan quản lý. Cụ thể là thời gian xử lý hồ sơ chào mua công khai được rút ngắn từ 15 ngày xuống chỉ còn 7 ngày làm việc. Doanh nghiệp được phép thực hiện song song thủ tục niêm yết hoặc niêm yết bổ sung, chỉ cần bổ sung Giấy Chứng nhận đăng ký chứng khoán điều chỉnh trước khi có thông báo giao dịch đầu tiên, thay vì phải có văn bản này trước khi nộp hồ sơ tại Sở giao dịch chứng khoán như trước đây.

"Đây là những cải cách thủ tục rất quan trọng, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm độ phức tạp cho tất cả các bên tham gia. Với việc giảm thời gian xử lý hồ sơ của cơ quan quản lý, chúng tôi có thêm cơ hội kinh doanh, nâng cao hiệu quả dịch vụ và mang lại thêm nhiều giá trị gia tăng cho khách hàng." bà Ngọc nói.

Thứ ba, một số điểm gỡ vướng khác cũng đáng chú ý, như việc bỏ quy định tỷ lệ chào bán thành công tối thiểu 70% đối với mục đích đầu tư dự án khi phát hành cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu. Điều này giúp giảm áp lực rất lớn cho doanh nghiệp và tạo động lực hơn cho các doanh nghiệp có dự án tiềm năng thực hiện huy động vốn trên thị trường chứng khoán.

Bà Ngọc đánh giá các quy định đã rõ ràng hơn cho nhà đầu tư nước ngoài, ví dụ như bãi bỏ quy định cho phép Đại hội đồng cổ đông được đặt tỷ lệ sở hữu nước ngoài thấp hơn mức trần mà pháp luật cho phép. Đây sẽ là nút gỡ để tiếp tục thu hút dòng vốn ngoại đầu tư vào Việt Nam, tạo thêm cơ hội kinh doanh cho các công ty chứng khoán.

Tổng kết Hội nghị, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Hoàng Văn Thu một lần nữa khẳng định sự cần thiết và kịp thời của các quy định pháp luật mới. Ông đề nghị các đại biểu tham dự báo cáo Ban Lãnh đạo triển khai phổ biến, tuyên truyền trong tổ chức, doanh nghiệp đầy đủ nội dung quy định pháp luật mới được sửa đổi, bổ sung, bảo đảm hoạt động tuân thủ pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán./.