Việt Nam xây dựng hệ thống đo lường tiên tiến, chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Việt Nam hướng tới xây dựng một hệ thống đo lường tiên tiến, không chỉ theo kịp những khám phá khoa học hiện đại, mà còn ứng dụng thực tiễn trong tất cả các lĩnh vực, đảm bảo một cách công bằng, minh bạch và tin cậy… Định hướng quan trọng này đưa ngành đo lường Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, gắn với chuyển đổi số, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và hội nhập quốc tế.

Thực hiện lộ trình chuyển đổi số

Thời gian qua, tính công nghệ và khả năng ứng dụng trong các lĩnh vực từ hành chính công đến thực tiễn sản xuất, đời sống đã khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của khoa học đo lường trong sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn-Đo lường-Chất lượng quốc gia Nguyễn Nam Hải cho biết: Năm 2025 đánh dấu 150 năm Công ước Mét - dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của hệ thống đo lường quốc tế, tạo nền tảng cho sự thống nhất và chính xác trong đo lường trên toàn cầu.

Cùng với đó, ngành đo lường thế giới đang bước vào giai đoạn phát triển mới với ba trụ cột chiến lược do các tổ chức quốc tế (BIPM, EURAMET, APMP) xác định đến năm 2030 và xa hơn. Theo đó, ba trụ cột được xác định là kim chỉ nam gồm: Chuyển đổi số trong đo lường, hướng tới xây dựng một hạ tầng số tin cậy và tự động hóa, nơi Chứng chỉ Hiệu chuẩn số (DCC) sẽ thay thế hồ sơ giấy truyền thống; Đo lường tập trung giải quyết các thách thức toàn cầu, cung cấp những phép đo chính xác cho việc giám sát biến đổi khí hậu, đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển năng lượng sạch; Phát triển các chuẩn đo có độ chính xác cực cao để đáp ứng yêu cầu khắt khe của lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn, công nghệ lượng tử…

Ông Nguyễn Nam Hải khẳng định: Việt Nam không nằm ngoài dòng chảy học thuật đo lường, các định hướng phát triển đo lường quốc tế cho thấy Việt Nam cần chủ động xây dựng lộ trình chuyển đổi số trong đo lường, xác định các lĩnh vực ưu tiên quốc gia, đồng thời tăng cường gắn kết với các ngành công nghiệp mũi nhọn nhằm nâng cao năng lực đo lường, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nâng tầm cạnh tranh trong kỷ nguyên mới.

Cùng với đó, những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với công tác đo lường nói riêng, công tác tiêu chuẩn-đo lường-chất lượng và khoa học công nghệ nói chung, coi đây là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững kinh tế-xã hội đất nước.

Tiêu biểu là Đề án 996/QĐ-TTg về tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Chỉ thị số 38-CT/TW ngày 30/7/2024 về đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn-đo lường-chất lượng quốc gia đến năm 2030 và Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đây là những định hướng chiến lược quan trọng, thể hiện tầm nhìn dài hạn trong việc nâng tầm vị thế khoa học công nghệ và đo lường của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu.

Về định hướng triển khai năm 2025 và những năm tiếp theo, ông Trần Quý Giầu, Trưởng ban Ban Đo lường cho biết, ngành tiếp tục đầu tư, phát triển chuẩn đo lường quốc gia theo Quyết định số 1488/QĐ-TTg về “Kế hoạch phát triển chuẩn đo lường quốc gia đến năm 2030, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đo lường tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Đặc biệt, chú trọng thiết lập cơ sở dữ liệu hoạt động đo lường dùng chung trên nền tảng số, liên thông từ Trung ương đến địa phương cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao như AI, bán dẫn, dược phẩm, thiết bị y tế... Nghiên cứu xây dựng hệ thống cảnh báo, giám sát vi phạm đo lường qua nền tảng số.

Ngoài ra, ngành cũng thúc đẩy triển khai Chương trình đảm bảo đo lường trong sản xuất, dịch vụ của doanh nghiệp thuộc các ngành, lĩnh vực công nghệ chiến lược như đường sắt tốc độ cao, công nghệ nano, xe tự hành… gắn hoạt động đảm bảo đo lường với chương trình chuyển đổi số quốc gia.

Đo lường các lĩnh vực không ngoại trừ chính sách

Ông Trần Quý Giầu, Trưởng ban Ban Đo lường cho biết: Triển khai Đề án 996/QĐ-TTg và định hướng phát triển ngành đo lường đã phê duyệt 48 chuẩn đo lường quốc gia của 29 đại lượng trong đó có 7 đại lượng cơ bản và 22 đại lượng dẫn xuất.

Cùng với đó, ngành đẩy mạnh phát triển mạng lưới tổ chức kiểm định, hiệu chuẩn thử nghiệm phương tiện đo chuẩn đo lường cũng như triển khai chương trình đảm bảo đo lường thông qua kiểm định hiệu chuẩn phương tiện đo cho doanh nghiệp.

Đặc biệt, ngành cũng tham gia các chương trình so sánh liên phòng quốc tế (CIPM-MRA) để tăng tính thừa nhận quốc tế của kết quả đo, đồng thời, tiếp nhận chuyển giao công nghệ đo lường tiên tiến, đặc biệt từ các tổ chức như PTB (Đức), NIST (Hoa Kỳ), NIM (Trung Quốc).

Ông Trần Hậu Ngọc, Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn-Đo lường-Chất lượng quốc gia cho biết: Các chính sách của Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò của đo lường, mở ra chương mới đầy triển vọng, đưa ngành đo lường vươn tầm cao mới, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, phục vụ hiệu quả sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tại các địa phương, cũng có bước tiến đáng kể trong ứng dụng, từng bước xây dựng hệ thống đo lường tiên tiến, đồng bộ, hỗ trợ quá trình chuyển đổi số và đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy vẫn còn những thách thức trong quá trình thực hiện như việc áp dụng hệ thống đo lường tiên tiến còn chưa đồng đều giữa các ngành, địa phương; nhận thức của doanh nghiệp nhỏ và vừa về vai trò của đo lường còn hạn chế mặc dù Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 510/QĐ-BKHCN, hướng dẫn xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình đảm bảo đo lường tại doanh nghiệp.

Đặc biệt, trong quản trị hiện đại, đối với chính sách công không chỉ dừng lại ở mục tiêu chung chung mà phải được đo lường chi tiết hiệu quả. Các chính sách công cũng cần có chỉ số đầu ra và công cụ đo lường.

Đây được coi là “chìa khóa” để nâng cao hiệu quả quản lý, hướng tới xây dựng một nền quản trị minh bạch, khách quan và trách nhiệm giải trình của cơ quan ban hành chính sách.

Theo các chuyên gia, trước đây nhiều chính sách gặp khó trong triển khai vì thiếu tiêu chí đánh giá rõ ràng, dẫn đến việc khó xác định mức độ thành công hay thất bại, vì vậy, khi có hệ thống đánh giá, các cơ quan quản lý sẽ có căn cứ khoa học để theo dõi tiến độ, so sánh kết quả thực hiện với mục tiêu đề ra, từ đó kịp thời điều chỉnh giải pháp phù hợp.

Đồng thời, đo lường giúp lượng hóa tác động của chính sách đến xã hội, kinh tế và môi trường, tránh tình trạng chủ quan trong đánh giá. Thực tế, nhiều vấn đề đánh giá tác động theo cảm tính, không có tiêu chí, vì vậy Nhà nước cần có vai trò trong giai đoạn đầu về đo lường, phải xây dựng văn hóa ra quyết định dựa trên dữ liệu, nhằm ra quyết định, cải tiến và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ.

Xây dựng hệ sinh thái đo lường đáng tin cậy, dễ dàng tiếp cận, phục vụ người dân góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội là cần thiết.

Khi chuẩn đo lường ngày càng trở nên đa dạng và chính xác hơn cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ đặt ra thách thức xây dựng một hệ thống đo lường tiên tiến, không chỉ theo kịp sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại mà còn phục vụ tất cả các quốc gia một cách công bằng và tin cậy./.