Nghiên cứu nên bỏ quy định đại học vùng hoặc tái cấu trúc mô hình đại học vùng trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học là kiến nghị của một số đại biểu Quốc hội trong phiên thảo luận hôm nay, 20/11.

Thảo luận tại nghị trường hôm nay, 20/11, các đại biểu Quốc hội đã chỉ rõ những bất cập của mô hình đại học vùng đồng thời đặt vấn đề có nên tiếp tục tồn tại mô hình này hay không?

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn thành phố Cần Thơ) cho rằng ban soạn thảo cần nghiên cứu nên bỏ quy định đại học vùng hoặc tái cấu trúc mô hình đại học vùng trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học.

Theo đại biểu Lê Thị Thanh Lam, các trường thành viên của đại học vùng hầu hết mang tính chuyên ngành nhưng đây không phải xu hướng của các đại học trên thế giới. Đại học đa ngành, đa lĩnh vực và liên ngành mới là xu hướng hiện nay.

“Việc rà soát và sắp xếp lại mô hình đại học vùng là cần thiết. Bãi bỏ mô hình này không phải từ bỏ các đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng mà là thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết 71 của Trung ương xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học, để các cơ sở giáo dục đại học phát triển ngày càng mạnh hơn, đúng hơn với xu hướng phát triển chung của đại học,” đại biểu Lê Thị Thanh Lam nói.

Cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Ninh) cho hay mô hình đại học vùng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990 với mục tiêu tập trung nguồn lực đào tạo nhân lực vùng, sử dụng chung cơ sở vật chất và nhân lực làm đầu mối để liên kết phát triển khu vực, nhưng hiện nay mô hình này đang bộc lộ rất nhiều bất cập.

Phân tích cụ thể hơn, đại biểu Thi cho rằng về tổ chức bộ máy, các đại học vùng hiện nay đang trở thành cấp trung gian hành chính, không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học công nghệ.

Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng làm tăng tầng quản lý giữa Bộ Giáo dục Đào tạo và các trường thành viên, làm xuất hiện đầu mối phụ kéo dài, thủ tục, phân tán trách nhiệm. Điều này đi ngược với tinh thần của Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả. Đại học vùng chưa tổ chức được việc sử dụng chung nguồn lực, các chương trình liên thông, đào tạo chung. Việc tăng đầu mối đã làm tăng thêm biên chế, việc sử dụng chung giảng viên mới dừng ở mức là điều chuyển giữa các trường.

Về vấn đề tự chủ, thực tế cho thấy các trường đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập song vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế 2 tầng, phải trình qua đại học vùng rồi mới đến Bộ trong các thủ tục đầu tư mở ngành, hợp tác quốc tế dẫn đến mất cơ hội và giảm tính linh hoạt.

Về nhận diện thương hiệu, đại biểu Thi cho rằng thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng. Ở nhiều ngành, xã hội ghi nhận tên trường thành viên hơn là tên đại học vùng, làm hạn chế năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến xếp hạng và hợp tác quốc tế.

Tại Báo cáo số 1548 của Bộ Giáo dục và Đào tạo tổng kết việc thi hành Luật Giáo dục đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã chỉ rõ quy định về tổ chức đại học có trường đại học thành viên, mô hình 2 cấp có nhiều bất cập, đặc biệt là khi thực hiện cơ chế tự chủ. Mô hình tổ chức quản trị có thêm một cấp trung gian dễ trở nên cồng kềnh, kém hiệu quả, quản lý nhà nước gặp nhiều khó khăn do vừa phải quản lý các đại học, vừa phải quản lý các trường đại học thành viên như các cơ sở giáo dục đại học khác.

Theo đó, đại biểu Nguyễn Văn Thi đề nghị cần đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua, xem xét kỹ việc có tiếp tục duy trì mô hình này không.

Cùng quan điểm này, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) cho rằng cần phân định lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học theo thông lệ quốc tế, phù hợp với thực tiễn Việt Nam, đảm bảo rõ ràng và rất dễ hiểu. Theo đó, chỉ nên xác lập 2 mô hình cơ bản: đại học đa ngành, đa lĩnh vực và đại học chuyên ngành đối với những lĩnh vực đặc thù.

“Đối với đại học vùng hoàn toàn có thể được sắp xếp vào mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực. Trong bối cảnh quốc gia đang đẩy mạnh chuyển đổi số, tiến hành sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học theo tinh thần của Nghị quyết 71 với yêu cầu tinh gọn bộ máy, xóa bỏ cấp trung gian thì việc tiếp tục quy định mô hình đại học vùng như một cấu trúc riêng trong luật sẽ không còn phù hợp,” đại biểu Trần Thị Nhị Hà nói.

Trước ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn hay trong các nghị quyết của Đảng vẫn nhấn mạnh cần phát triển các đại quốc gia và đại học vùng như các thực thể mạnh đóng vai trò dẫn dắt đầu tàu trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng thừa nhận thực trạng các đại học vùng hiện nay phân tán với gần chục đơn vị thành viên bên trong, đồng thời khẳng định sẽ xem xét, tìm các điểm trung gian để thực hiện giảm đầu mối theo đúng tinh thần Nghị quyết 71./.