Hệ thống Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu là bộ sưu tập độc bản được viết bằng tay bằng chữ Hán và chữ Nôm gồm 48 tư liệu của 3 dòng họ (Nguyễn Huy, Trần Văn và họ Hoàng).

Sáng 24/6, tỉnh Hà Tĩnh long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 310 năm Năm sinh Thám hoa Nguyễn Huy Oánh (1713-2023), 280 năm Năm sinh danh nhân Nguyễn Huy Tự (1743-2023), 240 năm Năm sinh danh nhân Nguyễn Huy Hổ (1783-2023) và đón Bằng công nhận Văn bản Hán Nôm Làng Trường Lưu là Di sản Tư liệu Chương trình ký ức thế giới Khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Tham dự buổi lễ có Thứ trưởng Bộ Văn hóa-Thể thao & Du lịch Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Huy Dũng; đại diện lãnh đạo Vụ Ngoại giao Văn hóa và UNESCO (Bộ Ngoại giao), Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa-Thể thao & Du lịch); đại diện lãnh đạo các tỉnh Nghệ An, Quảng Bình...

Hệ thống Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu là bộ sưu tập độc bản được viết bằng tay bằng chữ Hán và chữ Nôm gồm 48 tư liệu của 3 dòng họ (Nguyễn Huy, Trần Văn và họ Hoàng) tại làng Trường Lưu (trước đây thuộc xã Trường Lộc, nay là xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh).

[Chuyện gìn giữ Di sản Tư liệu ký ức ở làng Trường Lưu xứ Nghệ]

Các văn bản này gồm 26 tư liệu là các sắc phong thời kỳ Nhà Lê và Nhà Nguyễn (1689-1943) có nội dung tôn vinh - ban thần, ban mỹ tự - trong ban tước, phong chức; 19 văn bản hành chính do chính quyền địa phương gửi cho người dân thuộc xã Trường Lưu dưới thời Nguyễn (1803-1943) và 3 bức trướng có kích thước 97x197cm, 121x177cm và 70x127cm tặng cho các cá nhân nhân dịp mừng thọ, đỗ đạt (gồm: bà Phan Thị Trừu nhân dịp mừng thọ bà 80 tuổi, khen Nguyễn Huy Quýnh đỗ tiến sỹ và mừng thọ 70 tuổi Nguyễn Huy Cầu).

Phần lớn tài liệu được bảo quản cẩn thận, giữ nguyên bản, chữ và con dấu của nhà vua rõ ràng. Chất liệu của các văn bản rất đa dạng, gồm giấy dó, giấy dó đặc biệt và lụa. Chữ viết đẹp, rõ ràng.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh Lê Ngọc Châu nhấn mạnh Hà Tĩnh là vùng địa linh, nhân kiệt, giàu truyền thống lịch sử-văn hóa, là nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được cả nước và thế giới biết đến, như: các Di sản Văn hóa Phi vật thể Đại diện của Nhân loại: Ca trù, Dân ca Ví-Giặm Nghệ Tĩnh; Di sản Tư liệu Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương: Mộc bản Trường học Phúc Giang, Hoàng hoa sứ trình đồ và Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu.

Toàn tỉnh hiện có hơn 1.800 di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 86 di tích cấp quốc gia và 550 di tích cấp tỉnh.

Đặc biệt, đến thời điểm hiện nay, Trường Lưu là ngôi làng duy nhất ở Việt Nam có 3 di sản được ghi danh là Di sản Tư liệu của chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Cùng với Hoàng hoa sứ Trình đồ, Mộc bản Trường học Phúc Giang đã được vinh danh trước đó, việc Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu (1689-1943) được UNESCO vinh danh là Di sản Tư liệu Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương trong dịp này có ý nghĩa rất lớn.

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Đạo Cương chúc mừng Hà Tĩnh khi Văn bản Hán Nôm Trường Lưu được ghi vào danh sách Di sản Tư liệu Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Việc Hà Tĩnh long trọng tổ chức các hoạt động kỷ niệm 310 năm năm sinh Nguyễn Huy Oánh, 280 năm năm sinh Nguyễn Huy Tự, 240 năm năm sinh Nguyễn Huy Hổ, công bố Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu là Di sản Tư liệu Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương là sự kiện văn hóa quan trọng, minh chứng sinh động cho ý thức kế thừa, nối tiếp và tôn vinh các bậc hiền nhân của tỉnh, của đất nước.

Với giá trị nguyên gốc, độc bản, các văn bản có nguồn gốc rõ ràng và các sự kiện liên quan... đã từng làm nguồn tư liệu để biên soạn sách, vì vậy nhiều thông tin có thể kiểm chứng, đối chiếu qua các tài liệu chính sử của Việt Nam như Đại Việt sử ký tục biên, Khâm định Việt sử thông giám cương mục; cũng như qua các sách khảo cứu như Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, Nghệ An ký của Bùi Dương Lịch.

Bộ sưu tập là bằng chứng xác thực cho các nghiên cứu liên quan đến lịch sử, giáo dục, chính trị, văn hóa, danh nhân, bình đẳng giới và nhất là ca ngợi phụ nữ, truyền thống hiếu học, kính trọng người cao tuổi của một làng quê tiêu biểu Việt Nam, cụ thể là làng Trường Lưu.

Trong bộ sưu tập có 6/48 tư liệu liên quan đến bình đẳng giới, trong đó có 5 sắc phong vinh danh phụ nữ như: “Thánh Mẫu,” “Thưa bà,” “Tấm gương trung thành hoàn hảo,” "Ví dụ về đức hạnh.”

Mỗi tài liệu được xem như một tác phẩm nghệ thuật nguyên bản. Đây là các tư liệu gốc giúp nghiên cứu quan hệ xã hội, lịch sử phát triển của làng thời xưa, đặc biệt trong giai đoạn từ cuối thế kỷ 17 đến giữa thế kỷ 20.

Những văn bản này cũng là nguồn tư liệu quý giá để nghiên cứu những giá trị truyền thống chung có nguồn gốc sâu xa, nhấn mạnh việc tu dưỡng bản thân và giáo dục gia đình ở các nước châu Á, đồng thời giúp các nhà nghiên cứu tìm hiểu về việc áp dụng và thực hành chế độ khoa cử Nho học nhằm tuyển dụng người tài phục vụ đất nước trong chế độ quân chủ Việt Nam và tác động của nó đối với giáo dục, phát triển văn hóa và đời sống của cơ sở.

Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943) do Tiến sỹ Nguyễn Huy Mỹ chủ trì sưu tầm, thẩm định và cùng tỉnh Hà Tĩnh xây dựng hồ sơ trình UNESCO.

Các tài liệu được Tiến sỹ Nguyễn Huy Mỹ sưu tầm từ các nhà thờ dòng họ, điện thờ... tại làng Trường Lưu.

Ngày 28/11/2022, Ủy ban Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương của UNESCO (MOWCAP) đã công nhận văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943) là Di sản Tư liệu Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Hồ sơ Văn bản Hán Nôm làng văn hóa Trường Lưu (1689-1943) trình UNESCO khẳng định: “Bộ sưu tập là bằng chứng xác thực cho các nghiên cứu liên quan đến lịch sử, giáo dục, chính trị, văn hóa, danh nhân, bình đẳng giới và ca ngợi phụ nữ, truyền thống hiếu học, kính trọng người cao tuổi của một làng quê tiêu biểu Việt Nam cụ thể là làng Trường Lưu; giúp ích nhiều cho việc nghiên cứu lịch sử của đất nước trong một thời gian dài (1689-1943). Mỗi tài liệu được xem như một tác phẩm nghệ thuật nguyên bản"./.