Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay Việt Nam đã có những thay đổi rõ rệt trong quản lý nghề cá. Do vậy, mục tiêu gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng” IUU trong năm 2025 là hoàn toàn khả thi.

Trong bối cảnh cả nước đang nỗ lực thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) nhằm gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng” IUU (khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định), đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết các địa phương đã đẩy mạnh kiểm soát chặt chẽ đội tàu ra vào cảng, quyết liệt xử lý vi phạm và đẩy mạnh số hóa dữ liệu nghề cá.

Song song với đó, nhiều địa phương cũng triển khai chính sách hỗ trợ ngư dân nâng cấp, thay thế thiết bị giám sát hành trình (VMS); đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để tạo điều kiện cho ngư dân tiếp cận nguồn vốn, đào tạo, tái cơ cấu sản xuất thủy sản, nhằm hướng tới mục tiêu lâu dài là sản xuất thủy sản hợp pháp, bền vững và có giá trị thương mại cao.

100% tàu cá cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia

Theo báo cáo mới nhất từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng số tàu cá hiện có của các địa phương đã đăng ký và được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (VNFishbase) là 79.360/79.360 tàu cá (đạt 100%). Gần 100% tàu cá thuộc diện bắt buộc đã được lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS).

Việc giám sát hành trình tàu cá được cơ quan quản lý giám sát, yêu cầu thực hiện chặt chẽ trong suốt quá trình tàu cá xuất bến đến cập cảng. Đối các tàu không đủ điều kiện hoạt động, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương, đặc biệt là công an cơ sở kiểm soát chặt, không cho tàu ra khơi.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết thời gian tới, với ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, sự kết nối VNFishbase với nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT), đến xử lý vi phạm hành chính, được kết nối liên thông. Đây là công cụ quan trọng, góp phần đảm bảo mỗi con tàu có một hồ sơ minh bạch, có thể truy vết và giám sát sản lượng khai thác.

Trong số các địa phương tích cực thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU, hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của EC, tỉnh Quảng Ninh hiện có 4.093 tàu cá từ 6m trở lên đã được đăng ký và cập nhật đầy đủ trên hệ thống VNFishbase. Tỷ lệ đăng ký đạt 100%, tỷ lệ cấp phép khai thác đạt 100%; dữ liệu tàu cá và thông tin chủ tàu đã được chuẩn hóa, làm sạch toàn bộ.

Về giám sát, Quảng Ninh duy trì kiểm soát chặt chẽ thiết bị giám sát hành trình (VMS). Toàn bộ tàu từ 15m trở lên hoạt động đồng bộ trên hệ thống. Các trường hợp mất kết nối đều được xác minh và xử lý theo quy định.

Số liệu cập nhật cho thấy từ đầu năm 2025 đến nay, Quảng Ninh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Riêng một vụ việc vi phạm nghiêm trọng liên quan đến hành vi can thiệp hệ thống giám sát đã bị khởi tố hình sự, thể hiện sự kiên quyết của tỉnh đối với các hành vi cố tình vi phạm.

Tại buổi làm việc với đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Môi trường về tình hình chống khai thác IUU mới đây, ông Nguyễn Văn Công - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh nhấn mạnh địa phương luôn xác định chống khai thác IUU là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách và dài hạn.

Với tinh thần đó, ông Công cho biết tỉnh Quảng Ninh đã yêu cầu từng địa phương ven biển, từng cơ quan, đơn vị liên quan phải chịu trách nhiệm về quản lý tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm. Hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đang tiếp tục triển khai các biện pháp đồng bộ để siết chặt quản lý tàu cá không đủ điều kiện hoạt động; giao cán bộ xã, thôn giám sát vị trí neo đậu từng tàu; niêm yết danh sách tại cộng đồng; sắp xếp khu neo đậu tập trung để dễ quản lý và ngăn chặn nguy cơ vi phạm từ sớm, từ xa.

Quyết tâm cùng cả nước gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng” IUU trong năm 2025, tỉnh Nghệ An cũng đã đầu tư mạnh mẽ vào việc hệ thống hóa dữ liệu tàu cá. Trong đó, việc đăng ký và cập nhật toàn bộ tàu lên Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (Vnfishbase) đạt tỷ lệ gần như tuyệt đối; việc thu hồi đối với tàu không đủ điều kiện, cấp phép khai thác được kiểm tra, rà soát chặt chẽ.

Nghệ An cũng phối hợp chặt chẽ với Biên phòng để phân luồng tàu cá, đảm bảo 100% tàu ra vào cảng được kiểm soát, giảm thiểu lỗ hổng quản lý.

Mở ra tương lai bền vững cho nghề cá

Thực tiễn triển khai tại các địa phương, đặc biệt là việc đầu tư mạnh mẽ vào việc hệ thống hóa dữ liệu tàu cá để tăng hiệu quả quản lý tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm trên biển trong thời gian qua, cho thấy mục tiêu gỡ bỏ cảnh báo “thẻ vàng” IUU trong năm 2025 là hoàn toàn khả thi.

Hơn thế, bài toán IUU không chỉ là chuyện kiểm soát kỹ thuật, các địa phương có biển và cơ quan quản lý chuyên ngành cũng hiểu rõ rằng nếu chỉ xử lý hành chính, đòi hỏi thu hồi giấy phép hay cấm vươn khơi mà không có chính sách hỗ trợ kèm theo sẽ làm tổn thương sinh kế của ngư dân.

Vì vậy, thời gian qua, bên cạnh việc kiểm soát kỹ thuật (triển khai đồng bộ nhiều giải pháp quản lý, từ rà soát, thống kê đến hướng dẫn ngư dân hoàn thiện hồ sơ pháp lý), các địa phương cũng chú trọng hỗ trợ chính sách, tổ chức các đợt cao điểm hỗ trợ ngư dân xóa đăng ký, đăng kiểm cũ và cấp mới giấy phép khai thác thủy sản, đảm bảo hoàn thành trong năm 2025.

Đơn cử như tại Nghệ An, tỉnh đã chủ động triển khai chính sách hỗ trợ nâng cấp, thay thế thiết bị VMS, hướng dẫn ngư dân chuyển đổi nghề cho tàu không còn điều kiện khai thác; đồng thời phối hợp với các cơ quan để tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn, đào tạo và tái cơ cấu sản xuất thủy sản, nhằm hướng tới mục tiêu lâu dài là sản xuất thủy sản hợp pháp và bền vững.

Cách làm của tỉnh Nghệ An trong chống IUU trong thời gian qua, cho thấy địa phương này đã chọn con đường vừa quyết liệt, vừa nhân văn, đồng thời là “cán cân” giữ vững sinh kế ngư dân, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và nâng cao uy tín sản phẩm trên thị trường xuất khẩu. Đó cũng là mô hình cần nhân rộng, triển khai có tính hệ thống tại các địa phương trên cả nước.

Hơn hết, khi hệ thống dữ liệu hoàn chỉnh, VMS hoạt động hiệu quả, cảng cá đủ điều kiện và ngư dân được hỗ trợ chuyển đổi, vươn khơi có trách nhiệm, Việt Nam sẽ không chỉ gỡ được “thẻ vàng” mà còn mở ra tương lai bền vững cho nghề cá, trở thành quốc gia biển mạnh ở khu vực và thế giới.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết trên cơ sở kết quả thực hiện trong thời gian qua, đến nay, Việt Nam đã có những thay đổi rõ rệt trong quản lý nghề cá. Theo ông, những kết quả trên sẽ là nền tảng quan trọng để sớm gỡ được “thẻ vàng” của EC và duy trì nghề cá hội nhập, có trách nhiệm, minh bạch và bền vững trong tương lai.

Trên tinh thần đó, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết cơ quan này đã trình Chính phủ báo cáo và xây dựng kịch bản tiếp đón đoàn EC./.