Dự thảo Nghị định về quản lý xuất khẩu gạo do Bộ Công Thương đang xây dựng sẽ tạo thuận lợi hơn cho các thương nhân, góp phần nâng cao chất lượng, uy tín của gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo và Nghị định số 01/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

Dự thảo Nghị định được xây dựng nhằm cải cách và hoàn thiện các quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo, với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho các thương nhân đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Theo đó, dự thảo Nghị định quy định về kinh doanh xuất khẩu thóc, gạo các loại. Các hoạt động nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập, chuyển khẩu, gia công gạo cho nước ngoài, và các hoạt động xuất khẩu phi mậu dịch không thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định. Đối tượng áp dụng bao gồm các thương nhân theo quy định của Luật Thương mại, các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong quản lý và điều hành xuất khẩu gạo, cũng như các tổ chức, cá nhân khác có liên quan.

Dự thảo Nghị định đưa ra các điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, trong đó nhấn mạnh việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Cụ thể, quy định chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm, nghĩa là thương nhân tự kê khai và chịu trách nhiệm về việc đáp ứng các điều kiện kinh doanh. Điều này không chỉ giảm bớt gánh nặng cho các thương nhân mà còn giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý.

Điểm mới quan trọng trong dự thảo là quy định về đánh giá mức độ tín nhiệm của doanh nghiệp xuất khẩu gạo. Các tiêu chí đánh giá sẽ bao gồm: xếp hạng tín dụng của thương nhân, việc thực hiện nghĩa vụ thuế, thực hiện thủ tục hải quan, xây dựng chuỗi liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm, phát triển thương hiệu gạo, và kết quả hoạt động kinh doanh xuất khẩu. Việc đánh giá này nhằm mục đích lựa chọn các thương nhân có uy tín, đảm bảo chất lượng sản phẩm và nâng cao khả năng cạnh tranh của gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Dự thảo cũng quy định rõ về việc chỉ định thương nhân đầu mối giao dịch hợp đồng tập trung. Các tiêu chí chỉ định bao gồm thành tích xuất khẩu gạo trong hai năm gần nhất và khả năng giao dịch với đối tác nước ngoài. Việc này nhằm đảm bảo rằng các hợp đồng xuất khẩu gạo được thực hiện bởi những thương nhân có năng lực, từ đó nâng cao vị thế của gạo Việt Nam trên thị trường thế giới.

Ngoài ra, dự thảo quy định về việc phân bổ hợp đồng tập trung cho các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để thực hiện ủy thác xuất khẩu. Các tiêu chí phân bổ sẽ dựa trên thành tích xuất khẩu, trách nhiệm thực hiện giao hàng và kết quả xây dựng vùng nguyên liệu hoặc liên kết sản xuất và tiêu thụ thóc, gạo.

Một trong những mục tiêu quan trọng của dự thảo Nghị định là cắt giảm thủ tục hành chính, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp gia nhập thị trường. Dự thảo cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục xuất khẩu gạo hữu cơ, gạo đồ, gạo tăng cường vi chất dinh dưỡng; giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí tuân thủ của thương nhân; giảm thời gian thực hiện thủ tục hành chính đối với các thủ tục cấp, cấp lại, cấp sửa đổi, bổ sung Giấy chứng nhận...

Dự thảo Nghị định phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc quản lý và điều hành xuất khẩu gạo. Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương để đảm bảo thực hiện đầy đủ các quy định.

Theo đại diện Bộ Công Thương, trong lĩnh vực kinh doanh xuất khẩu gạo, việc cắt giảm, đơn giản hóa các điều kiện kinh doanh đã được thực hiện mạnh mẽ từ năm 2018 (từ khi ban hành Nghị định số 107/2018/NĐ-CP); đã chuyển mạnh từ tổ chức tiền kiểm sang tổ chức hậu kiểm điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo do địa phương thực hiện.

Gạo là mặt hàng an ninh lương thực ảnh hưởng đến không chỉ người dân Việt Nam mà còn ảnh hưởng đến tiêu dùng của các nước, hoạt động xuất khẩu gạo vào thị trường tập trung thực hiện theo bản thỏa thuận cấp Chính phủ, do vậy, Bộ Công Thương cho rằng cần tập trung quản lý ở cấp trung ương để đảm bảo hiệu quả nghị định, không phân cấp, phân quyền cho địa phương. Tuy nhiên, hậu kiểm điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện sau khi Bộ Công Thương cấp Giấy chứng nhận cho thương nhân. Thương nhân tự kê khai, tự chịu trách nhiệm đối với điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo./.