Thực hiện Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 03/9/2019 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong tình hình mới, Điện Biên đang dần khẳng định dấu ấn với những chuyển biến tích cực về chất lượng lực lượng lao động, xây dựng quan hệ lao động tiến bộ, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và ổn định xã hội.

Lực lượng lao động: Tăng về số lượng, cải thiện về chất lượng

Đến tháng 7/2025, dân số trung bình toàn tỉnh Điện Biên đạt 667.417 người, tăng 11,6% so với năm 2019 - mức tăng ấn tượng trong bối cảnh nhiều tỉnh miền núi khác dân số có xu hướng ổn định hoặc giảm. Lực lượng lao động trong độ tuổi là 352.406 người, với tỷ lệ có việc làm đạt 99,4%, tương đương 350.331 người, cho thấy thị trường lao động tại chỗ đang có mức độ ổn định cao.

Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 63,67%, tăng so với năm 2019 (54,6%), tương đương 223.903 người. Thành quả này là kết quả của việc đẩy mạnh giáo dục nghề nghiệp, liên kết đào tạo giữa các cơ sở và doanh nghiệp, cùng với điều chỉnh cơ cấu ngành nghề theo nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, khoảng 36% lao động chưa qua đào tạo vẫn là con số đáng lưu tâm, đòi hỏi phải tăng tốc trong việc chuyển dịch lao động từ khu vực phi chính thức sang chính thức, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho những ngành nghề mới, kỹ thuật cao.

Thu nhập người lao động của Điện Biên năm 2025 bình quân 2,58 triệu đồng/tháng; trong đó, lao động tham gia BHXH khoảng 3,44 triệu đồng/tháng, cao gần gấp đôi mức 1,72 triệu đồng của nhóm không tham gia BHXH. Điều này phản ánh sự ưu việt của chính sách bảo hiểm xã hội, đồng thời chỉ ra sự chênh lệch giữa lao động chính thức và phi chính thức - một thực tế cần điều chỉnh bằng việc mở rộng các chính sách an sinh xã hội và khuyến khích lao động vào khu vực chính thức.

Toàn tỉnh có 1.307 doanh nghiệp đang hoạt động, tăng hơn 30% so với năm 2019 (981 doanh nghiệp), cho thấy môi trường đầu tư, kinh doanh đang được cải thiện. Trong đó, doanh nghiệp tư nhân chiếm 1.162 đơn vị, còn lại là 135 hợp tác xã.  Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp của tỉnh đều có quy mô nhỏ: 706 doanh nghiệp có dưới 10 lao động (chiếm 54%), chỉ 131 doanh nghiệp sử dụng từ 25 lao động trở lên. Do đó, số lao động làm việc trong khu vực doanh nghiệp chỉ đạt 28.049 người, chiếm chưa tới 10% tổng số lao động toàn tỉnh. Thiếu vắng doanh nghiệp quy mô lớn, công nghiệp chế biến, chế tạo hay khu công nghiệp đã khiến thị trường lao động bị bó hẹp trong những ngành nghề giá trị gia tăng thấp.

Chuyển biến từ thực tiễn triển khai Chỉ thị 37-CT/TW: Hình thành khung quan hệ lao động ổn định

Nhận thức rõ yêu cầu xây dựng quan hệ lao động hiện đại, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, cụ thể hóa Chỉ thị 37-CT/TW. Trong đó, Quyết định số 2193/QĐ-UBND ngày 04/12/2024 về phê duyệt Đề án phát triển quan hệ lao động giai đoạn 2024 - 2030 là nền tảng quan trọng để triển khai các chương trình hành động phù hợp thực tế.

Tỉnh đã bổ nhiệm 22 hòa giải viên lao động, ban hành Quy chế Quản lý hoạt động hòa giải viên, đồng thời tăng cường năng lực cho thanh tra lao động. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật được chú trọng: 59 hội nghị phổ biến, 52 chuyên mục truyền hình - phát thanh, 20 phóng sự chuyên đề và hơn 70.000 tài liệu được phát hành. Những hoạt động này giúp nâng cao nhận thức, thay đổi thái độ tiếp cận của cả người sử dụng lao động và người lao động trong việc xây dựng môi trường làm việc ổn định, văn minh.

Đến nay đã có 37 doanh nghiệp ký kết thỏa ước lao động tập thể, tạo tiền đề thúc đẩy thương lượng và đối thoại định kỳ. Từ năm 2019 đến nay, toàn tỉnh không xảy ra đình công, chỉ ghi nhận một vụ tranh chấp cá nhân năm 2022, minh chứng cho tính ổn định và đồng thuận trong quan hệ lao động.

Một điểm cần đặc biệt quan tâm, trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, vai trò của công đoàn càng trở nên quan trọng: không chỉ đại diện và bảo vệ quyền lợi người lao động, mà còn hỗ trợ ổn định quan hệ lao động trong bộ máy mới, thúc đẩy thương lượng, đối thoại và văn hóa làm việc tiến bộ. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp tư nhân - nơi sử dụng nhiều lao động nhất - gần như đứng ngoài hệ thống công đoàn, đây là điểm nghẽn lớn cần được tháo gỡ bằng các giải pháp mềm dẻo, linh hoạt và hỗ trợ kỹ thuật.

Tiếp tục đổi mới căn cơ, thực chất hơn trong xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, Điện Biên vẫn đối mặt với không ít thách thức. Thị trường lao động còn nhỏ hẹp, phân tán; cơ cấu lao động bất hợp lý với tỷ trọng nông, lâm, ngư nghiệp chiếm tới 70,62%; chưa có khu công nghiệp để thu hút lao động kỹ thuật. Chất lượng lao động chưa đồng đều, số lượng lao động có chuyên môn và kỹ năng cao vẫn khiêm tốn, chưa đáp ứng yêu cầu bối cảnh chuyển đổi số và Cách mạng 4.0. Việc xây dựng công đoàn tại doanh nghiệp tư nhân cần tiếp cận linh hoạt, vừa thuyết phục, vừa hỗ trợ kỹ thuật, tránh áp đặt hành chính. Hệ thống dịch vụ việc làm công cũng cần mở rộng, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo - sử dụng - tái đào tạo. Cơ chế giải quyết tranh chấp lao động cần hiện đại hóa, nâng cao vai trò đối thoại ba bên, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng lao động và người lao động.

Chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số và hội nhập quốc tế sâu rộng đang đặt ra yêu cầu mới cho thị trường lao động Điện Biên. Việc phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiệu quả, hiện đại và có khả năng thích ứng cao là nhiệm vụ cấp bách. Một thị trường lao động hiện đại không chỉ tạo việc làm mà còn thúc đẩy sáng tạo, nâng cao năng suất và bảo vệ nhân phẩm con người. Bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các bên - Nhà nước, người sử dụng lao động và người lao động - là chìa khóa duy trì quan hệ lao động ổn định và tiến bộ.

Với quyết tâm chính trị cao và những nền tảng đã xây dựng, Điện Biên không chỉ có đủ cơ sở để tin tưởng vào bước chuyển mình mạnh mẽ của thị trường lao động, lực lượng lao động mà còn đang kiến tạo một không gian lao động hiện đại, nhân văn và ổn định. Đây chính là nền tảng để nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo đảm an sinh xã hội, và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đồng thời tôn vinh giá trị con người trong mỗi bước phát triển của tỉnh.

Phương Hằng

Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Điện Biên