Cơ chế pháp lý hiện còn những tồn tại, thể chế chưa rõ ràng, chưa minh bạch dẫn tới việc các đơn vị tham gia đấu thầu, mua sắm thuốc và vật tư y tế còn e dè trong việc thực hiện tổ chức đấu thầu.

“Thiếu thuốc, vật tư y tế là vấn đề rất nóng, không phải với riêng Bệnh viện Bạch Mai mà có lẽ là của cả ngành y tế lúc này” - thông tin trên được Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai nêu lên tại Tọa đàm "Các giải pháp để khắc phục tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế," do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 12/8.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Xuân Cơ, sau khi dịch COVID-19 kiểm soát tốt, bắt đầu sang quý 2/2022, số lượng bệnh nhân đến với Bệnh viện Bạch Mai tăng lên đột biến, hầu hết các chuyên khoa đều tăng đến 5 lần, làm cho áp lực thiếu trang thiết bị, vật tư, thuốc vốn dĩ đã có từ trước, nay trầm trọng hơn.

“Nguồn lực về tài chính, trang thiết bị, vật tư, thuốc đều rơi vào tình trạng thiếu trầm trọng, vì hơn 2 năm qua chúng ta tập trung vào chống dịch,” Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ.

Phân tích các nguyên nhân, vị lãnh đạo này cho biết 15 năm qua, Bệnh viện Bạch Mai thực hiện chủ trương xã hội hóa trong công tác y tế. Do vậy, hầu hết thiết bị y tế là liên doanh, liên kết, máy đặt, máy mượn và khi hết hợp đồng thì dừng hoạt động.

Bên cạnh đó, các cơ quan khi kiểm tra hoạt động liên doanh, liên kết, xã hội hóa ở Bệnh viện Bạch Mai đã phát hiện các vướng mắc về tư pháp, các thiết bị, vật tư y tế không đáp ứng được quy định, quy chuẩn về pháp lý để tiếp tục thực hiện.

[Vì sao nhiều bệnh viện công đang thiếu thuốc, hóa chất trầm trọng?]

Từ đó dẫn đến thực trạng các máy móc chẩn đoán, như máy chụp chiếu, siêu âm, cộng hưởng từ, máy test CT, các máy kỹ thuật cao như robot phẫu thuật… không thể đưa vào phục vụ thăm khám, chăm sóc cho người bệnh do vướng vấn đề pháp lý mặc dù được các cơ quan chức năng ủng hộ đưa ra hoạt động trở lại.

“Những máy này giờ đưa vào hoạt động cũng không phục vụ được người bệnh có bảo hiểm y tế bởi vấn đề pháp lý liên quan đến thanh toán bảo hiểm. Cơ quan bảo hiểm hiện tại không thể thanh toán cho người bệnh nếu chúng tôi sử dụng các loại máy này,” ông Đào Xuân Cơ nói.

Ông cũng thông tin, Ban lãnh đạo Bệnh viện đã có các văn bản, báo cáo cụ thể với Bộ Y tế, các cơ quan Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Hà Nội, để tìm các giải pháp tháo gỡ vướng mắc, sớm đưa các thiết bị y tế đang “đắp chiếu” vào sử dụng, phục vụ người bệnh.

Vướng mắc khác của Bệnh viện Bạch Mai được vị Giám đốc nêu lên là các vật tư tiêu hao và sinh phẩm. Với số lượng bệnh nhân tăng đột biến, không riêng gì Bệnh viện Bạch Mai mà nhiều bệnh viện tuyến cuối ở Hà Nội cũng rơi vào tình trạng này.

Khó khăn nằm ở chuỗi cung ứng. Hiện nhiều vật tư tiêu hao, sinh phẩm đã trúng thầu nhưng các nhà cung cấp, đơn vị phân phối không cung cấp được. Các công ty được trao thầu, mời thầu thì không chào thầu, không tham gia thầu, bởi sau hơn 2 năm dịch bệnh, nhiều công ty có sản phẩm thông dụng, phổ biến, thiết yếu đã bị đứt chuỗi và phá sản, không thể cung ứng được.

Ngoài ra, giá của các mặt hàng này hiện tại tăng lên nhiều so với giá đã trúng thầu trong vòng 1 năm qua. Các công ty không thể chào thầu với giá như vậy vì sẽ bị lỗ. Trong khi đó, một số văn bản pháp quy trong phân loại, mua sắm trang thiết bị vật tư không mang tính cập nhật, gây khó khăn cho việc mua sắm, đấu thầu.

“Chúng ta không có đủ thuốc ngay với giá cả hợp lý, đây là vấn đề đặt ra với tất cả các ngành, các lĩnh vực, cả hệ thống chính trị, chứ không phải chỉ riêng ngành y,” Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII nêu quan điểm tại Tọa đàm.

Bà kiến nghị Chính phủ sửa ngay những vướng mắc trong cơ chế, chính sách. “Trong quá trình làm, đương nhiên có sai, chỉ có điều sai với động cơ vì dân khác với sai với động cơ vì cá nhân,” bà An nói.

Bà cũng chia sẻ với ngành y khi sau một số sự việc, có tâm lý e ngại mua sắm, nhưng theo bà, trong ngành y, vẫn còn nhiều y, bác sỹ rất dũng cảm, “trong trường hợp này, cần sự dũng cảm của các đồng chí. Hãy vào cuộc, với động cơ trong sáng, thì các đồng chí sẽ tìm được thuốc với giá hợp lý. Người dân không bao giờ trách sao mua đắt; đắt mà hợp lý thì chúng tôi vẫn chấp nhận,” bà An bày tỏ.

Cho rằng, nếu các văn bản pháp quy rõ ràng và tạo điều kiện cho việc mua sắm minh bạch, công khai thì chắc chắn những nhà quản lý, giám đốc bệnh viện sẽ không khó khăn gì khi mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế và thuốc cho người bệnh, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai Đào Xuân Cơ dẫn chứng, khi nhận nhiệm vụ, Ban lãnh đạo Bệnh viện đã quyết liệt chuẩn bị thuốc, trang thiết bị, vật tư để phục vụ người bệnh.

Đến nay, về thuốc, Bệnh viện Bạch Mai chỉ thiếu khoảng 5-10%, do các nguyên nhân khách quan đem lại như các nhà cung ứng không có, hoặc đang chờ các gói thầu đấu thầu tập trung. Kết quả đấu thầu đã có nhưng cần chờ thời gian làm các thủ tục cấp phép. Còn hầu hết các thuốc thiết yếu, cơ bản bệnh viện cung ứng khá kịp thời cho người bệnh, dù số lượng bệnh nhân tăng đột biến.

“Chúng tôi là bệnh viện lớn nhưng không thiếu thuốc đến mức trầm trọng. Chúng tôi đã có những giải pháp như liên hệ với các bệnh viện xung quanh thành phố Hà Nội cùng các bệnh viện khác nữa để trao đổi, chia sẻ những thuốc trong gói đấu thầu tập trung, điều tiết những thuốc chưa dùng hết giữa các bệnh viện với nhau… Tất cả những việc đó rất minh bạch, công khai. Chúng tôi hoàn toàn tự tin trong việc mua sắm nếu như tới đây các văn bản pháp quy được sửa theo hướng dễ làm, chắc chắn sẽ không có sự e ngại nào,” ông Đào Xuân Cơ cho hay.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Xuân Cơ cũng cho rằng văn bản pháp quy không rõ ràng sẽ gây lúng túng, ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động của các cơ sở. Đây chính là điều khiến cán bộ cơ sở e ngại, chứ không phải họ e ngại việc các cơ quan hậu kiểm vào kiểm tra. Việc thanh tra, kiểm tra, kiểm toán là hết sức cần thiết, vừa giúp các hoạt động công khai, minh bạch, vừa giúp cơ sở định hướng tốt. Ông đề nghị sớm sửa những quy định mang tính cứng nhắc, không có tính cập nhật.

Tiến sỹ Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) khẳng định, tình trạng thiếu thuốc, thiếu trang thiết bị y tế, đặc biệt là vật tư y tế, hóa chất, vật tư tiêu hao, là trầm trọng và trải dài trong cả hệ thống khám, chữa bệnh, từ các đơn vị trực thuộc Bộ cho tới các bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến huyện, kể các trạm y tế tuyến xã. Thiếu thuốc sẽ ảnh hưởng đến chất lượng khám bệnh, chữa bệnh, ảnh hưởng đến công bằng trong khám bệnh, chữa bệnh.

Phân tích các nguyên nhân khách quan và chủ quan, ông Quang nhìn nhận cơ chế pháp lý còn những tồn tại, thể chế chưa rõ ràng, chưa minh bạch dẫn tới các đơn vị tham gia đấu thầu, kể cả Bộ Y tế, Sở Y tế và các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không có hành lang pháp lý đầy đủ, nên e dè và e ngại trong việc thực hiện tổ chức đấu thầu. Điều này cũng có sự tác động bởi các cơ quan kiểm tra, cơ quan điều tra.

Hiện nay đang khởi tố rất nhiều vụ án nên các cơ sở y tế có tâm lý e ngại. Cạnh đó, năng lực tham gia thực hiện công tác đấu thầu từ Trung ương đến cấp sở và cơ sở khám, chữa bệnh cũng có những hạn chế nhất định./.