Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng hiện nay tình trạng cung ứng thuốc liên tục gặp trục trặc như thiếu thuốc, thiếu vaccine, thiết bị do gốc rễ của nhiều vấn đề chưa được giải quyết.

Ngày 22/10, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận phiên toàn thể tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược.

Bên lề hành lang quốc hội, Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan - đoàn đại biểu Thành phố Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội Dược học Thành phố Hồ Chí Minh đã có những chia sẻ về những bất cập còn tồn tại cần khắc phục của dự thảo Luật dược sửa đổi.

- Bà đánh giá như thế nào về những nội dung dự thảo luật Dược (sửa đổi) đưa ra lần này?

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan: Tôi cho rằng Ban Soạn thảo đã rất cố gắng và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội của Quốc hội đã đi sâu vào tận vấn đề. Tuy nhiên với những gì như dự thảo đưa ra lần này thì tôi chưa có cảm giác yên tâm, khó thay đổi được thực trạng hiện nay.

Phải nói như vậy là vì sao? Vì tôi thấy những mục sửa đổi liệt kê ra nhiều nhưng thực tế hầu như chỉ sửa phần ngọn mà gốc rễ vấn đề thì vẫn còn đó.

Đơn cử như việc cung ứng thuốc hiện nay liên tục gặp vấn đề như thiếu thuốc chỗ này chỗ kia, lúc thì lại thiếu vaccine, thiết bị... Vậy, chúng ta giải quyết bằng cách nào?

Vấn đề là phải cải cách hành chính để giảm bớt thời gian để cấp số đăng ký. Theo tôi, đây là chuyện trong tầm tay, chúng ta từ trước tới giờ không cần luật hóa, bởi không có một luật nào cho phép chúng ta kéo dài các thủ tục hành chính.

Thực tế câu chuyện cải cách thủ tục hành chính được đề cập đến rất nhiều, nhưng vẫn cứ ùn ùn tất cả các số đăng ký thuốc cùng đăng ký, cùng xếp hàng, cùng nhau chen lấn vẫn gây ra việc chậm trễ và chúng ta cũng vẫn không thể nào cấp số đăng ký đúng hạn được, chưa kể còn hệ lụy là phát sinh ra rất nhiều nguy cơ về tiêu cực, về cơ chế xin cho.

Bà có thể phân tích nguyên nhân của tình trạng trên là do đâu?

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan: Tại Việt Nam có 800 hoạt chất các loại, với hơn 22.000 số đăng ký thuốc, điều đó cho thấy số lượng thuốc thành phẩm quá cao. Trong khi như Singapore có 1.200 hoạt chất nhưng chỉ có khoảng 10.000 số đăng ký, với Nhật Bản số hoạt chất với hơn 1.600 nhưng họ cũng chỉ có chưa đến 10.000 số đăng ký.

Chúng ta đang cấp số đăng ký quá nhiều, không có một hạn chế nào. Tôi cho rằng cần phải có một chủ trương để đối với thuốc nhập khẩu phải hạn chế những trường hợp nhập khẩu những thuốc trong nước đã có quá nhiều số đăng ký. Và ngay cả thuốc trong nước tình trạng này cũng vậy, không phải là một hợp chất, chẳng hạn như paracetamol nhưng công ty dược nào lập ra thì cũng đi với một số đăng ký đó. Khi có quá nhiều số đăng ký sẽ dẫn có quá nhiều lựa chọn rất khó khăn cho công tác đấu thầu và bác sỹ khó lựa chọn và cuối cùng lại chỉ quay về đấu thầu theo giá và giá càng rẻ thì dễ trúng thầu, còn những sản phẩm tốt với giá cao không trúng thầu sẽ làm thui chột đi ngành công nghiệp dược.

Ngoài số đăng ký là chuyện làm sao để có thể là đáp ứng được nhu cầu thuốc? Đây là vấn đề liên quan đến phát triển công nghiệp dược.

Trong Luật dược sửa đổi, chúng ta đặt ra số điều khoản về ưu tiên, ưu đãi trợ cấp vốn... nhưng tôi thấy đây là những điều gần như lặp lại của Luật dược 2016 sửa đổi và nó không áp dụng trên thực tế, nếu không muốn nói là mầm mống của tiêu cực. Bởi có căn cứ thứ gì để trợ cấp công ty này hoặc công ty khác?

Chúng ta đã là nền kinh tế thị trường và thực sự tại Việt Nam đã có 168 nhà máy đạt chuẩn GMP từ khi áp dụng Luật dược 2016, đến nay con số đó tăng lên 236 nhà máy sản xuất thuốc. Việt Nam không thiếu nhà máy sản xuất thuốc, trong khi những quốc gia lân cận như Philippines chỉ có trên 100 nhà máy. Đi sâu hơn vào thực tế, nếu chúng ta tìm hiểu tình hình thực tế sẽ thấy hầu như tất cả những nhà máy đều gặp vấn nạn là sản xuất không đủ công suất đăng ký ban đầu, bởi khi họ sản xuất thuốc nhiều nhưng khó có đầu ra bởi khi vào bệnh viện đấu thầu thì thua ngay trên sân nhà.

Chúng ta muốn doanh nghiệp trong nước phát triển nhưng quan trọng nhất là đầu ra. Trong bệnh viện, đấu thầu theo hướng thuốc giá rẻ nên những doanh nghiệp đặt tiêu chí chất lượng thì chắc chắn giá chỉ có thể ở mức hợp lý, không thể trong nhóm rẻ nhất được. Như vậy họ dần đánh mất thị trường, không có nguồn thu nhiều, phải chuyển hướng để tăng vốn thì bên ngoài họ sẽ chi phối.

Khi theo dõi về các thông số trên sàn chứng khoán hiện nay hầu như những tên tuổi lớn của ngành dược Việt Nam đã bị thôn tính bởi các nhà đầu tư từ nước ngoài hoặc bị mua lại. Cho nên hai chính sách chúng ta trái ngược nhau, một mặt muốn bảo đảm an ninh dược phẩm, giữ quyền đó cho Công ty dược Việt Nam trong nước nhưng một mặt người ta vẫn lặng lẽ thâu tóm và chưa kể những trường hợp doanh nghiệp với nguồn vốn nước ngoài nhưng vẫn hoạt động trên thị trường Việt Nam.

- Theo bà, hệ thống kinh doanh phân phối dược phẩm tại Việt Nam hiện nay còn tồn tại vấn đề gì?

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan: Về hệ thống kinh doanh phân phối dược tại Việt Nam có hàng chục ngàn công ty phân phối bán buôn lẫn nhà thuốc bán lẻ nhưng chưa có biện pháp nào để quản lý hiệu quả. Thực tế cho thấy hiện nay tình trạng bán thuốc kê đơn vô tội vạ ở các nhà thuốc, không có đơn bác sĩ, tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn có thể trà trộn vào và khi có quá nhiều công ty, quá nhiều nhà thuốc như vậy nó lại tập trung ở những vùng đông dân cư và đã có điều kiện rồi. Trong khi đó, ở khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng núi, hải đảo thì lại vẫn thiếu thuốc. Tất cả thực tế này dẫn đến tăng tầng nấc trung gian và chuyện quản lý giá thuốc là một chuyện rất là xa vời.

Chúng ta phải quy định được các tầng nấc trung gian và tỷ lệ lợi nhuận chứ không trông chờ vào sự tự nguyện kê khai như hiện nay. Nếu không làm được định hướng quản lý hệ thống phân phối thì tất yếu sẽ dẫn đến chuyện mua bán lòng vòng, bán thuốc kê đơn thoải mái hoặc trà trộn thuốc giả, thuốc kém chất lượng…

Tôi dự đoán nếu cứ để như vậy mà ban hành thì Luật Dược sửa đổi này cũng có kết quả giống như Luật dược năm 2016 và sẽ lại càng ngày càng tích tụ rất nhiều bất cập.

Đó là chưa kể một vấn đề hết sức quan trọng trong lĩnh dược, quản lý nó còn có mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và nó tiếp tục bị lùi lại, vẫn là một cái nợ chưa trả. Chúng ta chưa có những quy phạm pháp luật cụ thể và trực tiếp quản lý lĩnh vực này về mỹ phẩm, thực phẩm chức năng trong khi đây là những sản phẩm chi phối, ảnh hưởng đến sức khỏe trực tiếp của người dân và cũng đang bộc lộ rất nhiều vấn đề. Chính vì vậy, tôi chưa yên tâm với dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật dược lần này.

- Trong việc phát triển ngành công nghiệp dược như hiện nay, theo bà cần có những sự thay đổi nào?

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan: Chính sách đầu tư để phát triển ngành công nghiệp dược là cần thiết, tuy nhiên Luật phải có những sự rõ ràng. Chủ trương của chúng ta xây dựng, phát triển công nghiệp dược như thế nào, không phải chủ trương là thuốc càng ngày càng rẻ, bởi nếu thuốc càng ngày càng rẻ thì sẽ không có yếu tố chất lượng đi kèm. Vì vậy, việc phải làm sao để số lượng thuốc hợp lý và tối đa 1 hoạt chất sẽ có bao nhiêu số đăng ký cũng như làm sao để có thể cập nhật và tăng được nhiều hoạt chất. Bởi việc tăng nhiều hoạt chất có nghĩa là sẽ cập nhật được những dạng thuốc mới nhất trên thị trường ở các nước để tránh tình trạng phải xách tay, để người dân bớt thiệt thòi. Hiện nay, theo tôi chúng ta có 22.000 số đăng ký thuốc cho 800 hoạt chất là quá nhiều, thậm chí có những hoạt chất có hàng chục, thậm chí hàng trăm số đăng ký.

Tôi xin nhấn mạnh khi một hoạt chất mà có hàng trăm số đăng ký cạnh tranh với nhau, thì quản lý sẽ rất khó. Bên cạnh đó, là chính sách khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực dược để khuyến khích nuôi trồng, thu hái dược liệu thì được, nhưng trong lĩnh vực tân dược mà chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ thì làm sao có thể đầu tư để sản xuất thuốc biệt dược, thuốc thành phẩm công nghệ cao?

Do đó, chúng ta có thể học tập kinh nghiệm các nước, thị trường dược luôn luôn không bao giờ là thị trường mở, chúng ta không nên biến mình thành vùng trũng của thế giới, loại thuốc nào cũng cho nhập vào và cuối cùng thị trường trở nên hỗn loạn không thể nào kiểm soát được.

Chúng ta đang cùng cố gắng nhưng mỗi lần sửa là một lần khó. Đây là trách nhiệm của chúng ta trước người dân, trước sự phát triển của ngành. Chúng tôi nhận thấy các bất cập chưa được giải quyết, nếu vẫn để như vậy thì sau này chúng ta sẽ phải trả giá!

- Xin trân trọng cảm ơn bà./.