Trong những năm qua, đội ngũ trí thức đã tăng nhanh về số lượng, nhiều trí thức có trình độ cao, năng động sáng tạo, hoạt động trong nhiều lĩnh vực, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước.

Ngày 24/2, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Chính sách thu hút, đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ trong bối cảnh mới”.

Các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Lại Xuân Môn, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương; Lê Quang Huy, Chủ nhiệm ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; Huỳnh Thành Đạt, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Phan Văn Mãi, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh; PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc ĐHQG Tp HCM đồng chủ trì Hội thảo.

Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Lại Xuân Môn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh, Hội thảo nhằm đánh giá những kết quả quan trọng, nổi bật đã đạt được; phân tích hạn chế, khó khăn và tổng kết các bài học kinh nghiệm được rút ra từ thực tiễn triển khai thực hiện Nghị quyết, nhất là tập trung thảo luận vào chuyên đề về: “Xây dựng cơ chế, chính sách, tạo môi trường để thu hút đào tạo, bồi dưỡng trí thức”; từ đó đề xuất, kiến nghị các giải pháp thúc đẩy phát triển đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ trong giai đoạn mới.

Đồng chí Lại Xuân Môn đề nghị từ thực tiễn hoạt động, các đại biểu tập trung thảo luận làm rõ về một số kết quả nổi bật chính đã được đề cập trong dự thảo báo cáo tổng kết 15 năm và Báo cáo kết quả thăm dò dư luận về xây dựng đội ngũ trí thức do Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức. Các đại biểu cho ý kiến về một số kết quả nổi bật; những tồn tại hạn chế; bài học kinh nghiệm được rút ra và gợi mở một số nhiệm vụ, giải pháp nêu trên đã trúng, đúng chưa, cần bổ sung, thêm bớt nội dung nào.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Tp Hồ Chí Minh cho biết: Trong 15 năm qua, đội ngũ trí thức đã tăng nhanh về số lượng, nhiều trí thức có trình độ cao, năng động sáng tạo, hoạt động trong nhiều lĩnh vực, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh-quốc phòng của đất nước.

Tuy nhiên, bằng kinh nghiệm thực tiễn tại Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh và trên cơ sở nghiên cứu, có những vấn đề đặt ra; cụ thể, số lượng cán bộ làm trong lĩnh vực nghiên cứu trên vạn dân còn thấp so các nước khu vực, nhất là cán bộ có trình độ tiến sĩ. Thống kê từ Bộ Khoa học và Công nghệ cho thấy chỉ đạt khoảng 15,6 cán bộ nghiên cứu/vạn dân. Đặc biệt là số cán bộ nghiên cứu có trình độ tiến sĩ còn rất thấp, tổng số chỉ gần 30.000 tiến sĩ.

Tỷ lệ sinh viên nhập học khối ngành toán, khoa học-công nghệ thấp, có xu hướng giảm, phân bố không đồng đều, có nguy cơ khủng hoảng thiếu, thừa”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hải Quân cho biết và đưa ra số liệu thống kê từ Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy, thí sinh nhập học ngành công nghệ thông tin liên tục tăng từ 46.173 sinh viên năm 2019 lên 56.260 sinh viên năm 2022, đạt 100% chỉ tiêu. Trong khi các ngành khoa học tự nhiên, khoa học “xương sống” số lượng sinh viên nhập học chỉ đạt hơn 50% chỉ tiêu. Cá biệt, có một số nhóm ngành khoa học khó tuyển được thí sinh như ngành hải dương học, địa chất.

Ngoài ra, tỷ lệ học sau đại học khối ngành khoa học-công nghệ và toán có xu hướng giảm, nhất là bậc tiến sĩ. Nếu năm 2019 có 1.379 nghiên cứu sinh thì năm 2021 chỉ còn 1.010 nghiên cứu sinh.

Đầu tư cho giáo dục đại học so các nước trong khu vực còn thấp, chi cho giáo dục đại học tính trên GDP chỉ đạt 0,25%-0,27%, trong khi tỷ lệ này ở các nước trong khu vực là 0,6%-1%. Song song đó, đầu tư cho khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo còn thấp so các nước trong khu vực.

Tham luận tại Hội thảo, các đại biểu tập trung trình bày một số vấn đề nổi bật như rà soát, hoàn thiện chính sách trọng dụng, đãi ngộ và tôn vinh trí thức. Cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng trí thức có trình độ cao, có năng lực, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Các tham luận cũng đề cập việc hoàn thiện chính sách thu hút, tập hợp trí thức Việt Nam ở trong và ngoài nước tích cực tham gia hiến kế, hợp tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ mới; cơ chế, chính sách tiếp tục sử dụng về chuyên môn, nghiệp vụ đối với những trí thức có trình độ cao, năng lực và sức khỏe, nhưng đã hết tuổi lao động...